Betere bescherming klokkenluiders bij Rijk en politie
Minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) komt met een pakket aanvullende maatregelen om binnen het Rijk en de politie het intern melden en opsporen van misstanden te bevorderen en klokkenluiders beter te beschermen. Ze gaat onder meer snel regelen dat een vertrouwenspersoon integriteit de mogelijkheid krijgt de identiteit van de melder op diens verzoek af te schermen, zodat de vertrouwelijkheid absoluut gewaarborgd is. Bekeken wordt of de rol van de huidige Commissie Integriteit Overheid, die als ‘tweedelijn’-voorziening optreedt, versterkt kan worden of dat deze vervangen moet worden door een instantie met meer bekendheid en onderzoekservaring, wellicht de Nationale Ombudsman. De regels voor de bescherming van klokkenluiders worden gepreciseerd.
Dat blijkt uit een brief van minister Ter Horst aan de Tweede Kamer naar aanleiding van de evaluatie van de klokkenluidersregelingen in de publieke sector. Uit die evaluatie was gebleken dat de regelingen maar in beperkte mate het intern melden bevorderen; en de bescherming is ronduit onvoldoende, omdat vertrouwelijkheid en rechtsbescherming niet gewaarborgd zijn.
De minister kiest nu op de korte termijn voor aanvullende maatregelen in de sectoren waar ze zelf verantwoordelijk is: de rijksoverheid en de politie.
Vertrouwelijkheid
Uitgangspunt is dat ambtenaren discutabele zaken binnen de organisatie aan de orde kunnen stellen, in beginsel aan hun direct leidinggevende. Daarnaast kunnen ze terecht bij een vertrouwenspersoon integriteit, in wie men doorgaans veel vertrouwen blijkt te hebben. Om de positie van dergelijke vertrouwenspersonen verder te versterken wordt mogelijk gemaakt dat zij de melding als het ware overnemen en de identiteit van de eerste melder niet bekend hoeft te worden. Dat bevordert het intern melden en vergroot de bescherming.
Als ‘tweede lijn’-voorziening is een onafhankelijk instituut van groot belang. De huidige Commissie Integriteit Overheid functioneert volgens de evaluatie onvoldoende. Daarom bekijkt de minister of ze deze commissie gaat versterken, of de verantwoordelijkheid elders – wellicht bij de Nationale Ombudsman – kan neerleggen.
In laatste instantie blijft voor iedereen – zowel werknemers als externen – de onlangs ingevoerde mogelijkheid bestaan om integriteitsschendingen door overheidsmedewerkers anoniem te melden bij het landelijk meldpunt M.
Bescherming
De verplichting om ambtelijke klokkenluiders te beschermen staat sinds 2003 in de wet. Melders mogen geen nadelige gevolgen voor hun rechtspositie ondervinden. In de praktijk werkt dat niet goed, omdat het niet concreet is uitgewerkt. Daarom gaat dat nu wel gebeuren. Het gaat dan niet alleen om bescherming tegen schorsing en ontslag, maar ook om zaken als promotiekansen, gedwongen overplaatsing, het niet verlengen van een tijdelijke aanstelling of het verslechteren van de werkomstandigheden.
Verder wordt bekeken of het onafhankelijk instituut erop kan toezien dat belangen van klokkenluiders niet worden geschaad.