NOS, Met het oog op morgen,Radio 1

SLOTBOOM:
Hoe heeft u dit nieuws gehoord?

BALKENENDE:
Ik kwam aanlopen. Ik sprak enkele van de collega's. Totdat de minister en staatssecretaris van Defensie aan kwamen lopen. En ik zag het directe gezicht van minister Van Middelkoop. En ik voelde dat hij iets ernstig te melden had. Hij zei: loop even mee. Dan bereid je jezelf op het ergste voor. Toen kwam hij met het bericht van die bermbom met twee dodelijke slachtoffers en twee zwaargewonden. En toen ook de mededeling dat een van de omgekomen militairen de zoon was van de net aangetreden Commandant van de Strijdkrachten.

SLOTBOOM:
Dit is verschrikkelijk, alle doden zijn verschrikkelijk. Maar toen u hoorde dat het de zoon was van de nieuwe commandant.. U moet gedacht hebben, met zekere verbijstering: wat hoor ik nu.

BALKENENDE:
Ja, natuurlijk. Gisteren heb ik de Commandant der Strijdkrachten gesproken, gefeliciteerd met zijn nieuwe functie en zijn echtgenote. Dus het is heel onwezenlijk als je het dan een aantal uren, krap een dag erna ineens het bericht krijgt. Tegelijkertijd moet ik ook weer zeggen dat het eerlijk gezegd niet eens zozeer aan het feit dat het om de Commandant der Strijdkrachten gaat, je hebt ook te maken met een vader en een moeder die een kind verliezen. En dat geldt ook voor de familie Schouwink. Het is een verschrikkelijk bericht. Echt, het is in en in triest. Maar het is na een dag van gisteren, wat een mooie ceremoniële overdracht was, een heel hard gelag.

SLOTBOOM:
Voor zover we nu weten is het niet zo dat de Taliban het op hem gemunt had.

BALKENENDE:
Nee, de informatie die ik heb gekregen uit de hoek van Defensie is dat - nee, wat wij gewoon weten - is dat er geen verband bestaat tussen de aanval, de bermbom van de kant van de Taliban en het feit dat hier sprake was van de zoon van de Commandant der Strijdkrachten.

SLOTBOOM:
Bent u niet bang dat de Taliban hier propaganda van gaat maken?

BALKENENDE:
Ik las ergens al een bericht dat zij de aanslag zouden hebben geclaimd. Dan denk ik: ja, ach waar kun je trots op zijn? Dat geeft aan hoe afschuwelijk deze lieden zijn. Want u moet bedenken, onze militairen zitten daar natuurlijk niet om te vechten. Die zitten daar om juist mensen te beschermen en mensen te helpen. Zorgen dat opbouw mogelijk wordt. Maar je hebt te maken met hele duistere krachten die toch steeds proberen om hun invloed te vergroten. En dat is ook het wezen van dit soort aanvallen. Dat gebeurt in Uruzgan en elders. En dat zij bepaalde claims zullen gaan doen, dat hebben we nu al gezien. Wat ze precies zullen gaan zeggen, weten we niet.

SLOTBOOM:
U sprak in de persconferentie van een laffe aanval. Tegelijkertijd, dit gebeurt op 12 kilometer afstand van Kamp Holland. (…) De risico's zijn gigantisch.

BALKENENDE:
De risico's zijn groot. We hebben ook altijd geweten toen we alweer een paar jaar geleden het besluit hebben genomen om naar Uruzgan te gaan. En ook is het aan de orde geweest toen wij hebben gezegd: wij verlengen ons verblijf in Uruzgan.

SLOTBOOM:
Wist u dat het zo erg zou worden?

BALKENENDE:
We hebben altijd gezegd: we gaan risico's lopen. Het is een gevaarlijk gebied. Wat zich precies afspeelt kun je nooit exact voorspellen. Daar wordt het ingewikkeld. Maar het feit dat er nu al tienduizenden militairen uit andere landen in Afghanistan zitten, zegt natuurlijk wel iets over dat het ook nodig is. Dat geeft ook wel de ernst van de ontwikkelingen aan. Gelukkig is het wel zo dat er sprake is van verbetering op tal van fronten in Afghanistan. Dat moet ik ook zeggen, want de economische ontwikkeling neemt behoorlijk toe. Ik heb dat nog onlangs besproken met president Karzai. Vroeger was het zo dat meisjes niet naar scholen gingen. Het bezoek van meisjes naar scholen neemt behoorlijk toe. Er komen medische voorzieningen. Kortom, er zijn ook de nodige goede ontwikkelingen.

SLOTBOOM:
Toch is het een politieke keuze geweest om naar Afghanistan te gaan. 16 Doden. Wordt het niet steeds moeilijker voor u om duidelijk te maken waarom Nederland daar zit?

BALKENENDE:
U heeft natuurlijk gelijk. Ook vandaag weer. Dan denk ook ik in eerste instantie aan de families. Die dag in dag uit treuren om het verlies van een man of van een zoon. Maar juist, omdat zij te maken hebben gehad met het ergste wat iemand kan overkomen, het verlies van een naaste, zou het signaal ook wel eens kunnen zijn dat als we nu zouden zeggen: we hebben nu een aantal doden gehad. We zouden het niet moeten doen. Dan zullen deze mensen ook de vraag stellen: maar waarom is mijn zoon of mijn man om het leven gekomen? Ik geloof ook dat we juist de familieleden recht doen door te zeggen: wat er is gebeurd, is afschuwelijk en u maakt de meest duistere dagen in uw leven mee. Maar de dood had te maken met je willen inzetten voor de verbetering van het lot van mensen daar.

SLOTBOOM:
Want daar ligt uw politieke verantwoordelijkheid natuurlijk.

BALKENENDE:
Ja. Waarom zitten we in Afghanistan? Dat heeft te maken met verbetering van de mensenrechten daar. Het heeft te maken met veiligheid, met kansen bieden, dat heeft te maken met solidariteit. Om die redenen zitten we in Afghanistan. En dan is het zo dat onze militairen daar een buitengewoon belangrijke rol spelen. U moet zich voorstellen de provincie Uruzgan als wij er niet zouden zitten. Dan weet ik zeker dat het een brandhaard zou zijn van verdere acties van de Taliban. Dat voelen we ook. Dan ben ik buitengewoon trots op al die militairen die hun beste krachten geven om die solidariteit zichtbaar te maken. Daar heb ik enorm respect voor. Maar het is in een gevaarlijke omgeving.

SLOTBOOM:
De winter is voorbij. Er komt misschien een periode aan met nog meer aanvallen of bermbommen.

BALKENENDE:
Alertheid - en ik begrijp uw vraag heel goed - is zeer geboden.

SLOTBOOM:
Moeten er misschien meer mensen naar Afghanistan?

BALKENENDE:
We hebben destijds gezegd toen wij het besluit namen om langer te blijven in Uruzgan daar ook andere landen daar actief zouden moeten worden. Dat is ook gebeurd. Tal van landen leveren mensen.

SLOTBOOM:
Voldoende?

BALKENENDE:
Laat ik eens een ander voorbeeld noemen. Een land als Frankrijk zit nu ook met ons in dat gebied. Wat gaan de Fransen doen? Die gaan zich daar richten op het trainen van militairen van het Afghaanse nationale leger. Een paar jaar geleden waren wij niet tevreden over het aantal militairen van Afghaanse zijde. Dat is behoorlijk toegenomen. Honderden zijn er bij gekomen. Deze militairen hebben ook baat bij een goede militaire training. Dus de bedoeling is nu ook juist dat - en dat geldt ook voor de politie dat de mensen juist daar beter worden toegerust, beter worden opgeleid. Dat ook een deel van die taken worden overgenomen.

SLOTBOOM:
Maar is het voldoende?

BALKENENDE:
Voldoende… Van tijd tot tijd wordt gekeken: is het noodzakelijk om tijdelijk extra mensen daarheen te sturen. Dat gebeurt ook op gezette momenten als er aanleiding voor is. We zitten daar nu wel met een flink aantal mensen. En je ziet ook dat natuurlijk de landen elkaar helpen. Het gebied van Deh Rawood, laat ik dat als voorbeeld noemen. U weet dat we daar ook een aantal mensen hebben verloren. Dat waren pijnlijke incidenten in het begin van januari. Waarom waren de militairen daar actief? Dat was om het hele gebied beter in kaart te krijgen en uit te kammen. Want onze militairen merkten dat de Taliban bezig was om de invloedsfeer behoorlijk te vergroten. Bijvoorbeeld omdat zij politieposten gingen ontruimen, mensen onder druk zetten en intimideren. Toen zijn Nederlandse militairen gaan kijken: hoe zit het. En vervolgens moest dat hele gebied ook worden aangepakt. En daar hebben de Amerikaanse soldaten ook het nodige aan bij gedragen. Ik noem dit voorbeeld om aan te geven dat het niet alleen maar een kwestie is van dat Nederland er militairen naar stuurt en misschien van tijd tot tijd een extra contingent naar Afghanistan laat gaan. Maar ook dat landen die solidariteit onderling aan de dag legt. Dat gebeurt ook. En dat is ook een afspraak die is gemaakt tussen landen als het nodig is om elkaar bij te staan. Bijvoorbeeld toen de situatie er gevaarlijk was. Dan moeten ook de landen elkaar helpen. Dat doen Nederlandse militairen op hun beurt ook.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)