Toespraak op de PPS-dag
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Dames en heren,
Het is me een genoegen om hier vandaag aanwezig te zijn. Ten eerste omdat ik PPS een warm hart toe draag, en ten tweede omdat we het vandaag in het bijzonder over natte infrastructuur hebben. Dat is toch nog een beetje het ondergeschoven kindje van PPS. Goed te zien dat er meer mensen zijn die zich hiervoor interesseren. En gezien het feit dat het vandaag Wereldwaterdag is, is het ook nog eens heel toepasselijk dat we het over een watergerelateerd onderwerp hebben.
PPS biedt mijns inziens een aantal voordelen. We betrekken het bedrijfsleven eerder bij projecten. Zo profiteert de overheid maximaal van de kennis en creativiteit van de markt. Dit moet leiden tot betere oplossingen en een betere risicoverdeling. De risico’s worden toebedeeld aan de partij die ze het beste kan beheersen. Voor de marktpartij betekent dat deze ook de tools in handen heeft om dat te doen. Ook kan PPS in sommige gevallen leiden tot een versnelling van projecten, omdat de zakelijke overeenkomsten die gesloten worden tussen overheid en bedrijfsleven alle partijen aanzetten tot snelheid.
Maar er is nog een reden om PPS te gebruiken, indien mogelijk. Deze reden overkoepelt de andere voordelen als het ware. PPS stelt namelijk alle betrokken partijen in staat om datgene te doen, waar zij het beste in zijn. U bent misschien bekend met de vernieuwing, de rijksbrede beweging om de overheid strakker, kernachtiger te organiseren. PPS is mede een instrument voor het helpen bereiken van dat doel omdat het ons in staat stelt precies dát te doen wat onze kerntaak is: vanuit de publieke verantwoordelijkheid toedelen van middelen ten behoeve van het maatschappelijk te bereiken effect. Het ‘wat’. Tegelijkertijd stelt het de marktpartij in staat te doen wat zij het beste kunnen, het ‘hoe’, namelijk uitvoeren en resultaat boeken ten behoeve van de continuïteit ter ontwikkeling van het ondernemersschap.
Bij droge infrastructuur is PPS aardig ingeburgerd. Het wordt niet altijd toegepast, dat hoeft ook niet, maar er wordt in ieder geval over nagedacht. Bij ‘nat’ slaat het nog niet zo aan. Dat zou je kunnen zien als de ironie van de geschiedenis, want vóór de 19e eeuw was bijna alle natte infrastructuur in private handen. In de 19e eeuw verschoof het evenwicht naar publiek-privaat, en u weet allemaal hoe het er in de 20ste eeuw voorstond. De balans was helemaal verschoven naar publiek. Tegenwoordig proberen we die zoetjesaan richting publiek-privaat te verschuiven. Een mooi voorbeeld van die historische ontwikkeling is het Noordzeekanaal. In de 19e was het de grootste Nederlandse concessie, later kwam het kanaal volledig in handen van de overheid. Tegenwoordig kijkt de provincie weer of ze het onderhoud aan de markt kunnen uitbesteden.
En er lijken meer mogelijkheden te zijn. Kijk maar naar het PPS-traject dat voor de Afsluitdijk in gang is gezet: mobiliteit, duurzame energie ontwikkeling, toerisme, recreatie en misschien zelfs wonen combineren met – natuurlijk – een grotere veiligheid. Het is niet gezegd dat het allemaal gaat gebeuren, maar we durven in ieder geval weer eens ‘over de dijk’ heen te kijken.
Om PPS ook bij ‘nat’ van de grond te tillen, kunnen we leren van de ervaringen opgedaan bij PPS in de droge infrastructuur. Bij droge PPS zijn ze verder met het vragen van een service, een dienst, in plaats van een bepaald product. Dit helpt de rollen overheid en privaat meer in balans te brengen. Een dienst uitvragen betekent dat de overheid ‘functioneel moet specificeren’, een mooie woordcombinatie voor: weten wat je wilt, in plaats van zeggen hoe het eruit moet zien.
Maar ook andersom valt er ook een en ander te leren. Daar waar de droge infrastructuur nog worstelt met lijninfra in combinatie met gebiedsontwikkeling, zoals bij de A27, zijn in de ‘natte omgeving’ al voorbeelden van integrale gebiedsontwikkeling. Water heeft de laatste jaren niet meer alleen een functie in het kader van veiligheid maar óók een belangrijke functie in de ruimtelijke ontwikkeling van een gebied. Integraal betekent hier het vinden van een juiste combinatie van verschillende functies binnen één gebied.
PPS in de natte sector lijkt heel goed mogelijk. We hebben de laatste jaren al een paar mooie voorbeelden gezien. Ik noemde net al de gang van zaken rondom de Afsluitdijk, waarvan ik natuurlijk hoop dat het over een aantal jaar een succesvol voorbeeld van natte PPS is. Maar denk aan de Grensmaas, de natuurlijke grens tussen Belgisch en Nederlands Limburg. Hier gaan veiligheid, binnenvaart, natuurontwikkeling en commercieel belang hand in hand in één groot project. Of de Blauwestad waarvan mensen nu al zeggen ‘Ik wist niet dat Groningen zo mooi kon zijn’. Dit is een goede combinatie van water, natuurontwikkeling en wonen. Maar ook de gemeente Kampen, vandaag aanwezig, met zijn Bypass en zeehaven, waarvan de laatste een sprekend voorbeeld is van publiek-private samenwerking in één rechtspersoon. Harnaschpolder, de eerste PPS waterzuiveringsinstallatie in Nederland is een mooi voorbeeld op een heel ander terrein.
Dames en heren,
Samenwerken met private partners betekent dat we niet zelf hoeven te bouwen, maar ons functioneel kunnen toeleggen op de opdrachtgeversrol. Monitoring en toezicht ligt op ons bordje, de creatieve oplossingen kan de markt voor haar rekening nemen. Wij zullen wel de vereiste deskundigheid moeten hebben, behouden of opbouwen om de nieuwe rol goed uit te voeren. Daar is Rijkswaterstaat hard mee bezig en daar past een dag als vandaag goed bij.
Dank u wel.