Zakenvrouw van het Jaar
Toespraak van minister van Economische Zaken, mw. M.J.A. van der Hoeven over vrouwen aan de top voor de prijsuitreiking van de Zakenvrouw van het Jaar.
Dames en heren,
Een tijdje terug stond een interessant artikel van de Amerikaanse psycholoog Roy Baumeister in M, het maandblad van NRC Handelsblad. Hij schreef dat de mensheid twee keer zo veel vrouwelijke als mannelijke voorouders heeft. Hoe kan dat? Ruwweg 80 procent van de vrouwen heeft zich in de geschiedenis van de mensheid voortgeplant, tegenover 40% van de mannen.
Oftewel: de succesvolle mannen plantten zich voort - zij zijn degenen die zich hebben bewezen en voldoende konden produceren om ook een heel gezin te onderhouden. Of een harem. De zwakke broeders konden vaak geen vrouw krijgen. Zij konden hun genen niet doorgeven.
Mannen moesten dus opvallen. In de geschiedenis van de mensheid zijn mannen geselecteerd op de omvang van hun prestaties, op de breedte van hun netwerk, op de hoogte van hun bouwwerken.
Vrouwen hoefden dat allemaal niet, stelt Baumeister. Sterker nog, door de geschiedenis van de mensheid heen was hun voornaamste taak te zorgen voor de kleine intieme kring van het gezin. Vrouwen zijn daarom van nature afkerig van risico's, ze blijven dichter bij huis, richten zich op het welzijn van een intieme kring. Vrouwen hoeven niet op te vallen.
Ze hoeven geen grote bedrijven neer te zetten. Ze excelleren in kleine dingen - niet in grote. Ze hoeven geen wolkenkrabbers te bouwen. Dat doen de mannen wel voor hen. Aldus psycholoog Baumeister.
Tja. Toen ik hier binnenliep moest ik mijzelf even in de arm knijpen. De vrouwen in déze zaal zijn nou niet bepaald een bevestiging van de theorie die ik net aanhaalde.
Maar toch. Hoe vaak schuif ik niet als enige vrouw aan een vergadertafel aan? Dat hoef ik u niet te vertellen. Vrouwen aan de top zijn nog steeds schaars.
Het zijn er wel steeds iets meer. Beetje bij beetje wordt het minder eenzaam aan de top. In het eerste kabinet-Balkenende was ik de enige vrouwelijke minister. Nu zijn er vijf vrouwelijke ministers en zes vrouwelijke staatssecretarissen. Trouwens: let op dat je niet staatssecretaresses zeg. Met de vervrouwelijking van de naam degradeert het ambt onmiddellijk!
Vanzelfsprekend is de opmars van vrouwen nog bepaald niet. Toen ik bij Economische Zaken begon, dik een jaar geleden, keken sommige heren mij wat meewarig aan. (Annemarie [Jorritsma], jij zult die blikken wel kennen!) Een man vroeg meesmuilend:
'Goh, hoe is het om van OCW naar EZ over te stappen?' Ik antwoordde: 'Hebben jullie die vraag ook gesteld aan de mannelijke ministers die van ministerie wisselden?' Nee, natuurlijk.
De winnares van vanavond… ga ik u nog niet verklappen. Wel wil ik alvast onthullen dat ze, net als veel winnaressen vóór haar, werkt in een sector die nog geldt als het domein van mannen. En nu al zie je dat zij door haar aanwezigheid verandering brengt: in haar bedrijf is 40% vrouw. Een voor haar branche ongewoonlijk hoog aandeel.
Dit onderstreept nu precies het belang van de prijs. De Zakenvrouw van het Jaar is niet alleen professioneel een kanjer met een zeer goed bedrijf. Ze is ook een rolmodel. Een voorbeeld. Een inspiratiebron.
Vrouwen als zij, vrouwen als u hier in deze zaal, hebben we in Nederland hard nodig. Want ons land loopt nog steeds achter in Europa. Het percentage werkende vrouwen is hier wel relatief hoog. Maar veel vrouwen werken in kleine deeltijdbanen, met weinig perspectief op groei. En aan de top? Daar is het nog steeds droevig gesteld. In de raad van bestuur en in de raad van commissarissen van Nederlandse beursgenoteerde bedrijven, zit gemiddeld één vrouw op 20 mannen.
Heeft de Amerikaan Baumeister gelijk als hij zegt: mannen zijn de ontdekkingsreiziger, dat zit in hun genen? Feit is dat je bij handelsmissies de 'gender gap' heel sterk ziet. Door de jaren heen blijven de vrouwelijke deelnemers steken rond de 10 procent. Dat vind ik zonde! Ik wil u dus vooral aansporen om mee te reizen. En als u vindt dat EZ de handelsmissies anders moet opzetten, dan hoor ik dat graag van u.
Mijn ministerie doet er veel aan om vrouwelijk ondernemerschap te stimuleren. Wij zijn bezig microfinanciering op te zetten, waarvan naar verwachting vooral vrouwelijke en allochtone ondernemers zullen profiteren. Zelf krijg ik regelmatig lijstjes onder ogen met kandidaten voor adviesgroepen. Als daar geen vrouwen op staan, gaat het lijstje retour!
Nederland scoort goed, vergeleken met andere Europese landen, als het gaat om het aantal vrouwelijke ondernemers. Een derde van de starters is tegenwoordig vrouw. Maar vrouwelijke ondernemers werken vaak parttime, nemen minder risico's en gaan daardoor ook minder vaak failliet. Daar tegenover staat dat bedrijven met een bazin vaak minder groeien. Want om te groeien, moet je risico's nemen. Om te excelleren, heb je lef nodig.
Dames en heren,
Aan lef ontbreekt het niet vanavond. De lucht hier in Des Indes trilt van de energie. De durf spettert van jullie cv's af. Ik ga straks vol nieuwe inspiratie naar huis. Waarom vind ik het zo belangrijk dat meer vrouwen naar de top doordringen? Dat meer vrouwen succesvolle ondernemingen opzetten?
Die vraag kun je benaderen vanuit het belang van de samenleving als geheel. Als meer vrouwen werken, wordt de vergrijzing financieel draaglijker. Als vrouwen financieel zelfstandig zijn, zijn zij en hun kinderen minder kwetsbaar bij een echtscheiding. Als vrouwen beter doorstromen naar topposities, voorkomen we dat talent wordt verspild. Talent dat we hard nodig hebben om als land creatiever en innovatiever te worden.
Meer vrouwen is ook winst voor het bedrijfsleven. Immers, bedrijven met meer vrouwen in de top presteren beter. Dat is gebleken uit onderzoek van het Amerikaanse bedrijf Catalyst onder bedrijven in de Fortune 500. In Nederland is eens zo'n onderzoek uitgevoerd door TPG. Daaruit bleek dat bedrijven met meer vrouwelijke commissarissen een beter rendement behaalden.
Meer vrouwen in de top is ook belangrijk op persoonlijk niveau. Vrouwen inspireren andere vrouwen. Ik hoorde dat vrouwen bij DSM, waar de Raad van Bestuur er hard aan heeft gewerkt om meer vrouwen aan de top te krijgen, het echt als een steuntje in de rug hebben ervaren dat bij Economische Zaken onder het vorige kabinet een vrouwelijke staatssecretaris zwanger werd. Zij zagen dat het kan, een topbaan en het moederschap.
Dames,
Voordat ik ga onthullen wie de winnares van vanavond is, wil ik u nog een waarschuwing meegeven van de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright: in de hel is een speciale plek ingeruimd voor vrouwen die elkaar NIET helpen. Stand verplicht. De Zakenvrouwen van het Jaar 2008 kan- net als haar voorgangers - de toekomst dus met vertrouwen tegemoet zien. Want zij gaat zich nu een jaar lang inzetten voor de vrouwenzaak! De winnares van vanavond is een vrouw met een indrukwekkende staat van dienst.
Zij is het levende bewijs dat ook vrouwen ontdekkingsreizigers kunnen zijn. Zij vliegt voor haar projecten, lezingen en gastcolleges de hele wereld af. Zij experimenteert met nieuwe ontwerpen. Ze speelt met vorm en met conventies.
Maar een 'geniale uitvinder'? Zo ziet ze zichzelf niet. Want zij gelooft in samenwerking - met haar eigen mensen en met haar opdrachtgevers. Ze is maatschappelijk betrokken. Gelooft niet alleen in duurzaamheid, maar werkt er ook hard voor om haar producten duurzaam te maken. Wat zij maakt, moet mensen ook gelukkig maken.
Hier is een uitspraak van haar die mij zeer inspireert. Het gaat over samenwerken, over de grenzen heen kijken en lef. Deze uitspraak geeft, denk ik, ook aan waarin vrouwen excelleren:
'Innovatie is altijd multidisciplinair. Vernieuwing ontstaat altijd als je over je discipline heen kijkt."
Deze vrouw bewijst dat er nog hoop is voor de vrouwelijke helft van de mensheid. Dat de evolutie voor ons vrouwen de goede kant op gaat. Deze vrouw bewijst dat ook vrouwen wolkenkrabbers kunnen bouwen. In Rotterdam zette zij namelijk het hoogste gebouw van Nederland neer.
Dames en Heren,
De Zakenvrouw van het Jaar is…
… architect Francine Houben!