NOS, Radio 1, Met het oog op morgen

Mediatekst | 14-02-2008

Rapport onderwijscommissie Dijsselbloem

SLOTBOOM:
Mijn eerste vraag vandaag was of Bos geschrokken is van de vernietigende conclusies van de commissie Dijsselbloem. Hoe kan het nou eigenlijk dat politici zo de mist in gaan?

BOS:
Politici zijn soms net mensen. Als je op een gegeven moment goede bedoelingen hebt en je bent er van doordrongen en je gelooft echt dat het allemaal zo gaat werken en niet anders, dan treedt er op een gegeven moment iets in werking waardoor je je afsluit voor tegengeluiden en niet echt meer openstaat voor kritiek. Dan ga je door en door.

SLOTBOOM:
Met uiteindelijk de kinderen als kind van de rekening.

BOS:
Met als ellendig resultaat dat de staat van het onderwijs nu een stuk slechter is dan het anders geweest zou zijn.

SLOTBOOM:
Heeft het ook niet een beetje te maken met het te grote geloof in de maakbaarheid van de samenleving?

BOS:
Dat zal zeker een rol hebben gespeeld. Er zijn natuurlijk ook veel mensen in de onderwijswereld zelf die dat ook vinden. De onderwijswereld is een wereld die enorm over zichzelf nadenkt, heel graag. Een heleboel plannen voor nieuwe systemen worden helemaal niet verzonnen in de politiek, maar ook in het onderwijs zelf. Vervolgens raken mensen in de politiek daar ook enthousiast over, willen dat graag op hun naam schrijven. Die gaan dan ook door roeien en ruiten om dat zo ver te brengen. De wirwar die Dijsselbloem beschrijft is niet een werkelijkheid van een politiek die de rest van de samenleving iets oplegt; het is een gesloten wereldje van politici, ambtenaren, didactische deskundigen, consultants, vakbonden die samen dat met elkaar bedacht hadden en gingen doen. Dat is een hele andere wereld dan die van het klaslokaal en de leraar die daar bezig was met scholieren, die dat op zich af zag komen en dat maar moest doen e er vaak ook nog te weinig geld voor kreeg.

SLOTBOOM:
Nu zegt u wel dat politici gewoon mensen zijn, maar tegelijkertijd mag je toch een extra verantwoordelijkheid van politici verwachten? Zij zijn degenen die uiteindelijk de beslissingen nemen.

BOS:
Ja, en daarom is mijn opmerking niet bedoeld als excuus of zo. Ik ben ook blij dat de politiek nu het zelfreinigend vermogen blijkt te hebben om zichzelf te onderzoeken, zichzelf een gele kaart te geven en ook zichzelf op te dragen dit nooit meer te laten gebeuren.

SLOTBOOM:
U bent ook politicus. U krijgt natuurlijk ook het gevaar dat u ergens in gelooft en dat je dan toch ergens het zicht op de werkelijkheid kwijtraakt?

BOS:
Op het specifieke gebied van onderwijs heeft de PvdA gelukkig zelf ook een aantal jaren geleden al de bakens verzet. Ook met de benoeming van mensen als Plasterk en Dijksma op het ministerie van Onderwijs.

SLOTBOOM:
Want het waren ook vaak PvdA-ministers hè?

BOS:
Ja, maar nu zie je dus twee PvdA'ers op dat ministerie die niet de boel overhoop gooien maar de allerbelangrijkste dingen de aandacht geven die ze verdienen. Laat die kinderen nu eerst eens leren rekenen en lezen. Zorg dat leraren gemotiveerd voor de klas staan en buig je even iet over allerlei ingewikkelde systeemwijzigingen. Dat vind ik een verademing, zowel voor het land als voor de PvdA, dat dat mogelijk is gebleken.

Eén jaar Kabinet-Balkenende IV

SLOTBOOM:
Nu iets anders. U zei dat het vaak voortkomt uit een bepaald ideologisch geloof. Gaan we nu eens even verder kijken naar het buitenland, wat zie je dan? Daar zie je mensen die charismatisch iets doen. Denk aan Obama in Amerika, maar ook Sarkozy. Dat slaat aan. Na één jaar kabinet in Nederland hoor ik om me heen: het sprankelt niet. Het is niet ons kabinet. Doet u dat wat?

BOS:
Na een half jaar Sarkozy in Frankrijk zijn de peilingen ook enorm ingezakt. Dus ook een enorm activisme als politicus of president kan zich op een gegeven moment tegen je keren, omdat je het allemaal war moet maken. Hier in Nederland geldt dat politiek altijd een kwestie is van coalities en compromissen sluiten. dat is altijd al wat minder spectaculair dan in je eentje als politicus ergens een stempel op drukken. Dat geldt ook voor ons. Samenwerking tussen de PvdA, CDA en CU - we hebben verkiezingscampagne achter de rug waar we elkaar naar het leven stonden. Dus dan heb je ook even nodig om te wennen aan samenwerking.

SLOTBOOM:
Verstandshuwelijk nu.

BOS:
Tegelijkertijd, als je kijkt wat we nu gewoon aan het doen zijn…Ik bedoel, er wordt een miljard vrijgemaakt voor lerarensalarissen, het generaal pardon waar de Nederlandse samenleving jaren om gevraagd had is gewoon geregeld, de huurstijging is lager dan hij ooit geweest is, we zijn eindelijk weer bezig met duurzame energie; dat zijn gewoon dingen die gebeuren.

SLOTBOOM:
Maar waar is die bevlogenheid? Mensen willen ook zien - je hebt dat spreekwoord 'geen woorden maar daden'. U noemt al die daden, maar de woorden, die bevlogenheid van wat we met Nederland willen?

BOS:
Ik denk dat je daar vast en zeker politici kunt vinden die u aanspreken, mij aanspreken, andere die je wat minder aanspreken. Maar wij zitten nu in het kabinet vooral ook om resultaten te boeken, en niet alleen maar mooie en inspirerende dingen te zeggen. Stel dat ik als minister van Financiën de prachtigste redevoeringen zou houden, maar de schatkist raakt almaar leger en de schuld almaar groter. Dan zou ik echt mijn geloofwaardigheid verliezen.

SLOTBOOM:
Het een sluit het ander toch niet uit?

BOS:
Het een sluit het ander niet uit. Ik denk dat het wel zo is- als dat is wat u bedoeld- de Nederlandse politiek heeft veel minder een traditie van charismatische retoriek en de inspirerende grote redes dan je bijvoorbeeld vindt in landen als Amerika, Frankrijk. Daar is de politiek ook vaak veel meer tot één persoon verengd waar een enorme media-uitstraling aan vast hangt. Zo zit het in Nederland niet in elkaar. Dat is soms wel eens jammer, maar soms is het ook wel eens goed.

SLOTBOOM:
Ik vraag het ook omdat u een tijdje geleden een interessante lezing heeft gehouden over dat je ziet dat de globalisering niet alleen maar winnaars oplevert, maar ook verliezers. Die gaan dan naar de zijkanten van de politiek: SP, Wilders. Misschien is juist ook die bevlogenheid nodig om te voorkomen dat over drie jaar- dan heeft u prachtige resultaten geboekt, dat gaat u straks zeggen- maar om te voorkomen dat ze naar de zijkanten van de politiek gaan? Een goed, sterk verhaal?

BOS:
Dat zal er ook zijn tegen de tijd dat er een verkiezingscampagne is.

SLOTBOOM:
Waarom niet nu?

BOS:
We zijn nu aan het regeren en willen gewoon resultaat boeken. De verkiezingen duren nog drie en een half jaar, ik geloof niet dat je dan al moet beginnen met je campagne. Wat wel zo is, is dat het voor partijen met simpele boodschappen makkelijker is om een aansprekend verhaal te houden dan als je een meer genuanceerd verhaal hebt. Dat is iets wat alle partijen in Nederland die van dag tot dag bestuurders leveren, compromissen moeten sluiten, voorploeteren om iets van dit land te maken, die merken hoe moeilijk dat is om in die modderige werkelijkheid - waarin het soms tegenvalt, je soms weer eens wel en soms niet een succesje boekt, je met tegenstanders die je eerst beschimpt hebt toch weer een deal moet sluiten- inspirerend te zijn. Dat is vele malen moeilijker dan aan de kant blijven staan, op het pluche van de oppositie zitten en alleen maar je verkiezingsprogramma herhalen. Dat kan iedereen. Dat is niet moeilijk.

SLOTBOOM:
Dan wachten we nog maar even op de bevlogenheid.

BOS:
Doe dat maar ja.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, TO)