De rol van VWS bij crisisbeheersing

Brochure | 06-02-2008

VWS is verantwoordelijk voor het beheersen van een crisis die zich op haar beleidsterrein voordoet.

Bij een crisis waarbij meerdere departementen betrokken zijn, blijft VWS verantwoordelijk voor de afhandeling van de crisisaspecten op het eigen beleidsterrein. In dat geval treedt het ministerie van Binnenlandse Zaken op als coördinerend departement, verantwoordelijk voor de organisatie en de kwaliteit van de crisisbeheersing en rampenbestrijding in Nederland. Als er naast VWS slechts een enkel ander departement bij het incident is betrokken, wordt er tussen die beide ministeries (bijvoorbeeld bij vogelgriep met LNV) rechtstreeks contact onderhouden. Afhandeling vindt dan plaats door het eerstverantwoordelijke departement.

Opschaling

Crisisbeheersing werkt volgens een zogenaamd opschalingsmodel: als zich in Nederland een ramp/crisis voordoet of als een incident plaatsvindt, is de gemeente waar zich dit afspeelt verantwoordelijk voor de afhandeling. Naarmate de ramp/crisis groter is, wordt opgeschaald naar een hoger, uiteindelijk nationaal, bestuursniveau.

Zorgsector

De gezondheidszorg is grotendeels privaat georganiseerd. Er is daarom geen rechtstreekse hiërarchische bevoegdheid om private zorginstellingen bepaalde acties op te dragen ten tijde van crisis. Wel is de zorgsector opdracht gegeven om zich zo voor te bereiden dat gecoördineerd optreden tijdens crises en rampen is geborgd. Deze opdracht is binnen de systematiek van de zorg ingepast. In feite is deze voorbereiding onderdeel van de productieafspraken. Hiervoor is vanaf 2008 10 miljoen euro op jaarbasis beschikbaar. Dit is vastgelegd in de Wet toelating zorginstellingen (WTZi).

Bijzondere omstandigheden

Er is vrijwel geen ramp of crisis denkbaar waarbij de gezondheidszorg en daarmee VWS niet betrokken is. Het gaat dan om twee verschillende manieren:

  1. als onderdeel van de hulpverleningsketen (politie, brandweer, gezondheidszorg) bij allerlei ramptypen, zoals overstromingen of grote branden

  2. als de oorzaak van de ramp ligt op het beleidsterrein van VWS, bijvoorbeeld een infectieziekte of verontreinigd voedsel.

Structuur

Binnen het ministerie van VWS is gekozen voor een crisisbeheersingsstructuur die bij alle typen bijzondere omstandigheden een snelle en adequate reactie mogelijk maakt.

  • Het beleidsteam, onder leiding van de directeur-generaal Volksgezondheid, is verantwoordelijk voor de bestuurlijke afweging en besluitvorming over maatregelen die de gevolgen van een crisis/ramp op het VWS-beleidsterrein zoveel mogelijk beperken.

  • Het operationele team wordt geleid door het hoofd van het departementaal crisiscentrum (DCC); dit kan de crisiscoördinator of het hoofd CBV zijn of en/of de directeur van de meest betrokken beleidsdirectie. Dit team voert de besluiten van het beleidsteam uit. Bij opschaling worden uit de VWS-organisatie vrijwilligers opgeroepen die een interne training of opleiding hebben gevolgd. Zij ondersteunen het DCC.

  • In het telefoonteam crisisbeheersing zitten ongeveer 90 vrijwilligers van VWS die in het dagelijks leven een andere functie vervullen bij het ministerie. Zij zijn opgeleid om in een crisissituatie een rol te spelen in verwanteninformatie.

Crisiscentrum

VWS beschikt over een departementaal crisiscentrum (DCC). Het DCC is uitgerust met moderne communicatiemiddelen: aansluitingen op het nationaal noodnet, extra pc’s en tele- en videoconferencing.

Oefenen

Binnen VWS wordt veel waarde gehecht aan het waarborgen en verbeteren van de kwaliteit van de crisisbeheersingsstructuur. Oefeningen en in opleidingen zijn daarbij belangrijk. Het beleids-, het operationele en het telefoonteam krijgen een jaarlijkse training. Ook neemt VWS regelmatig deel aan interdepartementale en internationale oefeningen.

Samenwerken

Voor een goede taakuitoefening is samenwerking met andere ministeries noodzakelijk:

  • met Binnenlandse Zaken, waar het Nationaal CrisisCentrum is ondergebracht

  • met VROM als het om incidenten gaat op het snijvlak van milieubeheer en volksgezondheid, zoals nucleaire of chemische ongevallen. In dit kader participeert VWS in het Nationale Plan voor de Kernongevallenbestrijding

  • met Verkeer en Waterstaat (V&W) bij rampen die zich op de Noordzee kunnen voordoen (Rampenplan voor de Noordzee)

  • met Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit als het gaat om dierziekten met risico’s voor de mens (bijvoorbeeld vogelgriep en voedselveiligheid).