Jaarlijkse ontmoeting Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
Speech van de minister van Economische Zaken, mw. M.J.A. van der Hoeven over ondernemerschap in de zorg, t.g.v. Jaarlijkse Ontmoeting Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), Den Haag (Lucent Danstheater), 30 januari 2008
'Van ondernemerschap in de zorg wordt iedereen beter'
Dames en heren,
Ondernemerschap en zorg waren lange tijd twee heel verschillende werelden. Afgelopen weekend was in NRC-Handelsblad een ziekenhuisdirecteur aan het woord. Hij zei: "Vroeger was er geen sprake van dat we op de kosten moesten letten. Als ziekenhuisdirecteur moest je gewoon zorgen dat de patiënten beter werden. Of je dat nou efficiënt deed of niet, als ze maar geholpen werden. En dat deden we eigenlijk ook heel goed." Einde citaat.
Deze ziekenhuisdirecteur zegt in hetzelfde artikel dat die tijd voorbij is. Dat we nu wél op de kosten moeten letten. En dat we daardoor veel creatiever zijn geworden. Dat we daardoor beter en efficiënter zijn gaan werken. Dat de wachttijden in ziekenhuizen bijvoorbeeld fors omlaag gaan door andere, meer efficiënte logistiek.
Dames en heren,
Zo'n ondernemende houding spreekt mij aan. Het bewijst dat ondernemerschap en zorg heel goed kunnen samengaan. Sterker nog: móeten samengaan. Maar een ziekenhuis of zorginstelling is natuurlijk geen 'gewone' onderneming. Ondernemerschap moet je in de zorg dus heel zorgvuldig introduceren.
Waarborgen, maar ook ruimte
Dames en heren, geen misverstand: de patiënt staat voor mij voorop. Als je ziek bent, moet je niet hoeven twijfelen aan degene die opereert, behandelt, medicijnen of voeding voorschrijft. Een patiënt heeft recht op goede, veilige, toegankelijke en betaalbare zorg. Ons zorgstelsel kent daarom allerlei waarborgen: een acceptatieplicht, zorgtoeslag en natuurlijk het toezicht van de Inspectie.
Maar nu komt het: bínnen die waarborgen krijgt u steeds meer ruimte om uw eigen koers te varen, om te ondernemen. U kunt patiënten aan u binden als u kunt aantonen dat u de beste zorg of behandeling biedt. En u kunt risico's nemen, dat hoort ook bij ondernemen. Zoals verzekerden kunnen weglopen bij hun verzekeraar, zo kunnen ziekenhuizen contracten verliezen. Of patiënten kwijtraken omdat hun innovatieve zorgconcept niet aanslaat.
Waarom willen we dat? Is dat geen kapitaalvernietiging? We doen het toch goed in de Nederlandse zorg? Ja, gelukkig doen we het op heel veel punten goed. We spreken vaak over de kosten van de zorg, maar laten we vooral de baten ook niet vergeten. Er werken heel veel zeer betrokken mensen in de zorg en in ziekenhuizen. Er zijn talloze tevreden patiënten. U maakt veel zieke werknemers beter, zodat zij weer snel aan de slag kunnen. U levert veel werkgelegenheid. En u draagt daarmee ook nog eens bij aan de welvaart.
Het RIVM bracht onlangs het rapport 'Hoe gezond zijn de zorguitgaven' uit. Het heeft de kosten en de baten van de zorg gemeten. Conclusie: de totale kosten wegen op tegen de totale baten. In het rapport kunt u bijvoorbeeld lezen dat mensen met ernstige aandoeningen gemiddeld vijf jaar langer leven dan in de jaren '50.
Ondernemerschap
Onze zorg doet het dus zeker niet slecht. Waarom dan toch zoveel veranderingen? SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan zei er op uw congres 'het geluk van de vergrijzing' het volgende over. Ik citeer: "De zorg groeit zó hard, dat iedere nieuwe werknemer zal moeten gaan werken in de zorg om aan die groei invulling te kunnen geven." Einde citaat.
Dames en heren,
Dat is natuurlijk een karikatuur. Maar de heer Rinnooy Kan legt wel de vinger op de zere plek: we kunnen de zorg in de toekomst alleen blijven betalen door ons stelsel beter in te richten. Als we dat niet doen, zal in 2020 één op de vijf werknemers in de zorg moeten werken. En dan zullen de collectieve zorguitgaven tussen nu en 2040 stijgen van 9 naar 15 procent.
Dames en heren,
Dat willen we natuurlijk niet. Nog even los van het prijskaartje, sectoren moeten nu al keihard moeten concurreren om goede werknemers. Als er dan steeds meer goede mensen nodig zijn in de zorg, wordt dat nog veel lastiger. Het moet dus anders. We moeten beter en slimmer gaan werken. Ondernemender worden. Innovatiever worden. En daarvoor moet u, zorginstellingen de ruimte krijgen. U moet kunnen concurreren om de gunst van de consument! Daar gaat het om!
Daar is marktwerking voor nodig. Niet als ideologie, maar als middel. Dat is soms zoeken. Denk aan de recente discussie tussen verzekeraars en apothekers over het voorschrijven van bepaalde geneesmiddelen.
De eerste resultaten zijn echter hoopvol. De NZa rapporteert bijvoorbeeld dat de prijzen in het vrije B-segment minder hard stijgen dan in de rest van de ziekenhuissector. Terwijl aanbieders, verzekeraars en patiënten steeds meer oog krijgen voor kwaliteit.
Ondernemerschap leeft dus. Dankzij verstandige marktwerking gaat u slimmer werken en krijgt de consument meer keuze. Natuurlijk zijn waarborgen nodig. En natuurlijk moeten we scherp blijven letten op hoe de patiënt het ervaart. Maar van ondernemerschap in de zorg wordt iedereen beter. En niet alleen de patiënt.
Innovatie
Dames en heren,
Een goede ondernemer is altijd bezig met vernieuwing: hoe kan ik mijn product of dienst nóg beter maken en tegelijkertijd goedkoper? Innovatieve ideeën, daar gaat het om. Zulke initiatieven zien we al in de privaat gefinancierde zorgsector. Bijvoorbeeld als het gaat om wonen. Neem de inzet van domotica, waardoor mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Zulke initiatieven bieden ook kansen in de collectief gefinancierde zorg.
Prestatiebekostiging op dbc's is daarbij een middel. In het huidige budgetsysteem lonen innovaties niet. Betere zorg voor de patiënt, meer maatwerk levert nu geen betere prijs op. Daarom schaft het kabinet deze budgettering volgend jaar af.
Dat geeft u meer ruimte om samen met de inkopende zorgverzekeraar op zoek te gaan naar verbeteringen. Ik besef dat ik daarmee veel van u vraag. Maar u hoeft het gelukkig niet alleen te doen. Talloze bedrijven richten zich op innovatie in de zorg.
Eergisteren was ik bij het bedrijf DORC. Een Nederlands bedrijf dat nu 25 jaar bestaat en dat dankzij een innovatieve en ondernemende houding inmiddels tot de wereldtop behoort op het terrein van oogapparatuur. Ik wil maar zeggen: we hebben met elkaar ongelofelijk veel kennis in huis. En ik weet zeker dat we die kennis met creativiteit en ondernemerschap nog veel slimmer kunnen inzetten.
Dames en heren,
Nú handelen
De zorg biedt nog veel meer mogelijkheden voor ondernemerschap en innovatie. Daar ben ik van overtuigd. Maar dan moeten we wel nú handelen. Dat betekent: meer ruimte voor concurrentie, kwaliteit inzichtelijker maken en de patiënt centraal stellen.
Om dat écht van de grond te krijgen moet er de komende jaren nog veel veranderen. Bij goede ervaringen kunnen we weer nieuwe stappen zetten. Bijvoorbeeld in het uitbreiden van het B-segment. Op andere vlakken kan de overheid soms strenger zijn dan u graag wilt. Zo ervaart u de invoering van maatstafconcurrentie misschien als een beperking. Dat kan ik mij voorstellen. Maar dan kaats ik de bal graag terug: het B-segment is net uitgebreid naar 20%. Het kabinet kijkt met spanning uit naar de eerste resultaten van die uitbreiding.
Normale markt?
Wordt de zorgsector nu een 'normale' bedrijfstak? Mevrouw Leemhuis, u vroeg zich dat twee jaar geleden al af. Hardop filosoferend over de toekomst van de zorgsector.
Laat ik er dit over zeggen. Ik zie dat u steeds innovatiever inspeelt op de mogelijkheden van de vrije markt. Neem de ziekenhuisdirecteur die succesvol experimenteert met vernieuwende logistieke processen.
Ik zie ook dat u steeds inventiever op zoek gaat naar nieuwe financieringsbronnen. Het idee om medisch specialisten aandeelhouder in het ziekenhuis te maken, is bijvoorbeeld zeker de moeite van het onderzoeken waard. En het Sint Jans Gasthuis in Weert dat private investeerders probeert aan te trekken, is ook hartstikke ondernemend.
Overigens word ook ik steeds innovatiever. Zo ga ik bekijken of de eerstelijnszorg gebruik kan maken van de Borgstellingsregeling voor het MKB en de zogenoemde Groeifaciliteit. Want hoe meer de overheid zich terugtrekt uit de zorg, hoe meer ondernemers in deze sector ook 'normale' ondernemersrisico's gaan lopen. En dus moeten we kijken of en hoe ook de zorgondernemer een beroep kan doen op ondernemersfaciliteiten van de overheid.
Daarnaast moet de overheid ervoor zorgen dat u bij het ondernemen geen last hebt van overbodige regels. Ondernemen moet niet moeilijker worden dan nodig is. Daarom kijkt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) of we met minder zorgregels af kunnen. En ik doe hetzelfde voor de algemene regels voor ondernemers.
Dames en heren,
U moet kunnen experimenteren met innovatieve producten, vormen van financiering of organisatie van zorg. Daarom zijn in het innovatiebeleid van het kabinet experimenteerruimtes mogelijk. We zijn bezig een maatschappelijke innovatieagenda op te stellen en kijken hoe we ook in de zorg experimenteerruimtes kunnen inpassen. Die moeten ertoe leiden dat u meer over schotten heen kijkt. Want innovatie komt juist tot stand op het raakvlak tussen verschillende vormen van zorg of maatschappelijke gebieden zoals jeugd, voeding of wijkaanpak.
Tot slot
Dames en heren, ondernemerschap in de zorg is nodig voor een solidair en houdbaar zorgstelsel, nu én in de toekomst. De overheid stelt wetten en regels op om de publieke belangen op dit gebied te borgen. Daarbinnen krijgt u zoveel mogelijk ruimte voor innovatie en ondernemerschap. U moet die ruimte optimaal benutten. Door te werken aan nieuwe, efficiëntere organisatievormen en logistieke processen. Door te zoeken naar innovatieve financieringsbronnen. Door als echte ondernemers continu te kijken hoe u de zorg voor uw patiënten kunt verbeteren.
Neem die uitdaging aan! En ik beloof u: als u goed presteert, kunnen we nieuwe stappen maken. Van ondernemerschap in de zorg wordt iedereen beter. Niet in de laatste plaats de patiënt. En daar doen we het uiteindelijk voor!
Dank u wel.