Open grenzen houden werkgevers niet af van in dienst nemen illegalen
Het financiële motief blijft voor een werkgever de belangrijkste reden om een illegale werknemer in te zetten. Illegalen zijn goedkoop en werken harder. De kans bestaat dat werkgevers illegale werknemers in dienst zullen blijven nemen, ook al gaan de grenzen voor werknemers uit andere landen (verder) open. Controle op illegale werknemers en het uitdelen van boetes blijft daarom belangrijk. Dit schrijft minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in een brief naar de Tweede Kamer. Hij baseert zich hierbij op een onderzoek onder werkgevers over de naleving van de Wet arbeid vreemdeling (Wav) dat ook naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Het onderzoek van Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van het ministerie dateert uit 2006 voordat de grenzen opengingen voor werknemers uit verschillende landen in Midden- en Oost-Europa. Werkgevers moesten toen voor die werknemers uit onder meer Polen nog een tewerkstellingsvergunning (twv) aanvragen. Sinds 1 mei 2007 is er vrij werknemersverkeer voor inwoners uit deze landen. Meer dan 7000 werkgevers hebben aan het onderzoek meegedaan. De centrale vraag was waarom werkgevers wel of niet de Wet arbeid en vreemdeling zouden overtreden. Het onderzoek geeft vooral weer wat werkgevers denken en niet (altijd) wat ze werkelijk doen.
Werkgevers schakelen ook illegale werknemers in omdat zij naar eigen zeggen moeilijk op een legale manier aan personeel kunnen komen. Het aanvragen van een tewerkstellingsvergunning is nauwelijks een reden om de wet te overtreden.
Ongeveer driekwart van de respondenten verwacht dat wanneer de overheid niet zou handhaven bijna alle werkgevers met buitenlandse werknemers zouden werken zonder een tewerkstellingsvergunning aan te vragen. Een op de drie werkgevers denkt wel dat de kans op een boete mee weegt bij het al dan niet inschakelen van illegalen. Dit geeft aan dat controle van de Arbeidsinspectie en het uitdelen van boetes belangrijk zijn. De Arbeidsinspectie is de afgelopen jaren flink uitgebreid. De maximale boete voor werkgevers is in 2005 flink verhoogd en bedraagt nu € 8.000 per illegale werknemer.
Uit het onderzoek blijkt verder dat de kennis bij werkgevers over de Wav erg uiteen loopt. Daarom start het ministerie, samen met het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en de Arbeidsinspectie een voorlichtingscampagne.
In dit onderzoek is ook gekeken hoe vaak werkgevers illegale werknemers in dienst nemen. Een grove schatting komt uit op 9 procent van het aantal werkgevers; in 2004 zou dit 11 procent zijn. Minister Donner geeft in de brief aan de Tweede Kamer echter aan dat onderzoek naar overtreding van de Wet arbeid en vreemdeling moeilijk is. Cijfers zijn op dit punt daarom niet zo betrouwbaar. Donner gaat bekijken hoe de naleving van de Wav beter onderzocht kan worden. Hij zal de Tweede Kamer hierover informeren.