Aandeelhoudersdag Regionale Energiebedrijven
Speech van de minister van Economische Zaken, mw. M.J.A. van der Hoeven, t.g.v. Aandeelhoudersdag Regionale Energiebedrijven, Den Haag (Nieuwe Kerk), 11 oktober 2007
Dames en heren,
Over de energiewereld valt veel te zeggen, maar in ieder geval níet dat het er saai is… Weinig onderwerpen staan zo in de belangstelling. Dat is ook niet zo vreemd. Zonder energie staat alles in onze samenleving stil. We moeten er niet aan denken dat de stroom uitvalt of de gastoevoer stopt. Energie moet er gewoon altijd zijn. Maar energie kost ook geld.
Hoe zorgen we ervoor dat we op een betaalbare wijze in de energiebehoefte van bedrijven en burgers kunnen voorzien? En: verschillende vormen van energie zijn niet onuitputtelijk aanwezig of hebben schadelijke effecten op klimaat en milieu. Hoe gaan we zuinig en duurzaam om met energie? Dat zijn nogal wat uitdagingen. Als we die dan ook nog plaatsen in een tijd waarin nationale en internationale markten veranderen en om aanpassingen vragen, dan kan ik mij voorstellen dat u dat net als mij af en toe behoorlijk wat hoofdbrekens kost.
Daarom vind ik het erg goed dat u hier vandaag bent, het geeft aan dat u bereid bent samen verantwoorde keuzes te maken. Ik ben ook blij dat ik hier zelf kan zijn. Wij hebben wel eens tegengestelde belangen. We verschillen ook af en toe van mening. Maar tijdens de gesprekken die er, ook door mijn voorgangers, gevoerd zijn, is de waarde van publiek aandeelhouderschap wel heel helder geworden. Ook in de debatten over de Wet Onafhankelijk Netbeheer in de Tweede en Eerste Kamer is dat nog eens bevestigd.
Toen is ook het idee van deze dag geboren. Een dag waarop we het hebben over de publieke belangen in energie en de rol van publiek aandeelhouderschap. En is het plan opgevat om een groep wijze mensen zich te laten buigen over de mogelijkheden van het publieke aandeelhouderschap in de toekomstige energiebedrijven.
Want uiteindelijk hebben we één belangrijke gemeenschappelijke zorg: hoe kunnen we de publieke belangen van schone, betaalbare en beschikbare energie zekerstellen? Daar hebben wij elkaar voor nodig. Wat doe ik daaraan vanuit EZ en wat kunt u daar als publieke aandeelhouder aan bijdragen, ook in een veranderde omgeving? Ik wil daar graag iets over zeggen.
Duurzaam en doelmatig
Als minister van EZ ben ik verantwoordelijk voor een duurzame en doelmatige energiehuishouding, die efficiënt is en goed scoort op milieukwaliteit en nationale en internationale voorzieningszekerheid. Ik breng dat in de praktijk door te zorgen voor goede voorwaarden voor concurrentie op de leverings- en productiemarkt en voor de overgang naar een duurzame energieopwekking. Dat betekent: een onafhankelijke infrastructuur, goede regulering, een goed en open investeringsklimaat, voldoende transparantie en een scherp mededingingstoezicht.
Verantwoord aandeelhouderschap
Energiebeleid ontwikkelt zich in een wereld met talloze spelers. Daar hoort u als publieke aandeelhouders ook bij. Ook u draagt al jaren bij aan duurzaam en doelmatig energiebeleid. U hebt daarbij nogal wat veranderingen over u heen gekregen. De tijden van de Samenwerkende Energie Producenten (SEP) zijn lang voorbij. Eind jaren ’90 werd marktwerking geïntroduceerd.
Inmiddels is de splitsing van de energiebedrijven een voldongen feit. Daardoor is gewaarborgd dat de netten in publieke handen zijn én blijven.
Daarnaast is ook de omgeving veranderd. Vroeger waren er lokale markten, daarna werden die nationaal. Nu integreren nationale markten in Noordwest-Europa. Ik werk daar samen met mijn collega’s uit België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk aan via het Pentalateraal Forum. Energiebedrijven gaan door fusies en overnames steeds meer internationale samenwerkingsverbanden aan en gaan ook zelfstandig over de grens opereren.
In dat geweld van voortdurende veranderingen is het voor mij de uitdaging om na te denken over de vraag hoe de gehele Nederlandse energiesector daar in past en voor u hoe u zich daarin met uw commerciële bedrijf wilt positioneren. Ik kan mij heel goed voorstellen dat daar voor u talloze vragen bij komen kijken en ik heb daar ook alle begrip voor. Besluit u om uw aandelen te verkopen of om actief aandeelhouder te blijven? Kunt u de vraagstukken die op u afkomen nog wel overzien? Is uw aandelenpakket misschien te klein om echt invloed te kunnen uitoefenen? Als u gaat verkopen, aan welke partij doet u dat dan? Kijkt u vooral naar het rendement of laat u ook andere overwegingen een rol spelen? Welke criteria hanteert u daarbij?
Maatschappelijke belangen
Over al die vragen laat u zich vandaag uitvoerig informeren. Na mij zal een keur aan zeer deskundige sprekers er hun licht over laten schijnen. Ik hecht er aan de aftrap te geven door op een aantal punten mijn visie te geven. In de kern komt die erop neer dat u nu en in de toekomst uw stempel kunt blijven drukken op ontwikkelingen in de energiemarkt. De manier waarop u met uw aandeelhouderschap omgaat is van invloed op een betrouwbare en duurzame energievoorziening. Want van publieke aandeelhouders verwacht ik dat zij zich niet alleen laten leiden door commerciële overwegingen, maar ook door maatschappelijke belangen. Ik noem een aantal zaken waaraan u een actieve bijdrage kunt blijven leveren: duurzame energie, de borging van voorzieningszekerheid en het zorgen voor betaalbare energie.
Duurzaamheid
Allereerst duurzame energie. Wij willen een schoon leefmilieu en zuinig omspringen met energie. Over 12 jaar moet de CO2-uitstoot zijn verminderd met 30%. Dat willen we bereiken door 20% van onze energie duurzaam te maken – nu is dat 2 à 3% - en door het tempo van energiebesparing te verdubbelen naar 2% per jaar.
Duurzaamheid is niet alleen een morele plicht om de toekomst van generaties na ons veilig te stellen. Het wordt ook steeds meer een keiharde economische eis van consumenten, en in hun voetsporen bedrijven. Provincies en gemeenten samen met nationale overheden en bedrijven kunnen het zich al bijna niet meer permitteren om géén duurzaamheidsbeleid te voeren. Kijk naar de manier waarop de Rijnmond-regio zich heeft aangesloten bij het Clinton-initiatief. Of hoe koplopers als Apeldoorn en Leeuwarden de toekomst van hun stad baseren op duurzaamheid.
En dat moet ook. Want we kunnen onze doelstellingen alleen bereiken als iedereen meewerkt. Energiebedrijven kunnen en willen daarin een voortrekkersrol spelen. Ik hoop dat u de ambities op het gebied van duurzaamheid laat meespelen bij de afweging over uw rol als aandeelhouder.
Voorzieningszekerheid
Dan de voorzieningszekerheid. Die wordt vooral gewaarborgd door een gezond investeringsklimaat en een goed werkende markt. Maar ook door efficiënt opererende bedrijven die oog hebben voor de toekomst en die investeren om ook op de langere termijn betrouwbare leveranciers te zijn. Dan gaat het niet alleen om investeren in productie, maar ook om het in het oog houden van de ontwikkelingen op de Europese en mondiale energiemarkten. Ik begrijp dat uw bevoegdheden als aandeelhouder vaak beperkt zijn. Toch kunt u wel degelijk invloed uitoefenen. U kunt uw bedrijf prikkelen, bijvoorbeeld door informatie op te vragen over het investeringsbeleid van uw energiebedrijf. In voorkomende gevallen heeft u zelfs het recht om belangrijke investeringsbeslissingen goed te keuren. Een niet onbelangrijke bijdrage aan de betrouwbaarheid van onze energievoorziening.
Betaalbare energie
Tenslotte betaalbare energie. EZ verzekert de publieke belangen door goede wet- en regelgeving en een duidelijke aandeelhoudersstructuur. De splitsing zorgt voor een heldere en transparante marktstructuur. Als aandeelhouder kunt u een belangrijke bijdrage leveren aan marktwerking door met uw bedrijf te concurreren met andere partijen. In geval van een fusie kunt u bewust kiezen voor partijen die tegenwicht bieden aan dominante spelers in Europa. Hierdoor draagt u bij aan het tegengaan van de verdere consolidatie van de energiemarkt in Europa en daarmee aan de betaalbaarheid van energie voor uw inwoners. Leer op dit punt ook van het actieve, soms activistische aandeelhoudersgedrag van anderen.
Dames en heren,
Concluderend: het publieke aandeelhouderschap kan een belangrijke rol blijven spelen in het energiebeleid. Het is aan u die rol op een actieve verantwoorde manier te vervullen. Dat u daar nog de nodige vragen bij hebt kan ik mij goed voorstellen. Daarom willen wij u graag ondersteunen, bijvoorbeeld door deze dag te organiseren. Ik hoop dat u hier veel inspiratie zult opdoen, contacten kunt leggen en ervaringen kunt delen. Dat is van belang om straks weloverwogen keuzes te kunnen maken. Daarnaast ga ik een expertgroep formeren. Ik spreek nadrukkelijk over een expertgroep, omdat deze term de lading beter dekt dan ‘regiegroep’. Ik wil dat deze expertgroep in beeld gaat brengen hoe wij als overheden gezamenlijk kunnen werken aan een duurzame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Want wij staan daar samen voor. En welke kansen er zijn om de komende jaren inhoud te geven aan het publiek aandeelhouderschap. Dat doet deze expertgroep natuurlijk niet geïsoleerd, maar in intensief overleg met u. Want waar de verantwoordelijkheid ligt is duidelijk: uiteindelijk beslist u zelf over wat u doet met uw aandelen.
Tot slot. Over energie valt veel te zeggen, zei ik aan het begin, behalve dat het saai is. Laten we ervoor zorgen dat energie nóóit saai wordt. Energiebeleid raakt allen in de samenleving, bedrijven, overheden, burgers. Daar moeten we voortdurend over in discussie blijven. Energie is veel te belangrijk om lichtvaardig over te besluiten. Ik zeg het nog maar eens: u hóeft niet te verkopen. Als u verkoopt, denk er dan goed over na aan wie u verkoopt. Bezint eer u begint. U bent publieke aandeelhouder, kijk naar de effecten van wat u doet, ook op de langere termijn. Ik wens u een goede, vruchtbare dag en vooral veel wijsheid toe.