NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

- URUZGAN -

SLOTBOOM:
De NOS heeft deze week beelden uitgezonden over gevechten van de Nederlandse militairen in Uruzgan. Hoe zit het nou met het vechten en het opbouwen?

BALKENENDE:
In de eerste plaats, en dat hing samen met de drukke agenda deze week: ik had werkbezoeken, ik had kamerdebatten dus ik heb de beelden zelf niet kunnen zien, maar ik heb er wel veel over gehoord. Mensen praten erover omdat je natuurlijk nu ook gewoon ziet hoe die handelingen zich aftekenen, wat er gebeurt. Nederlandse militairen die op deze manier actief zijn. Het is natuurlijk een deel van de werkelijkheid. Het is de beleving die de militairen daar zelf hebben. En ik kan me best voorstellen dat mensen geraakt zijn door beelden. Dat begrijp ik. Tegelijkertijd, het is wel een deel van de werkelijkheid. Waarom zitten we daar? En dat geven deze beelden ook wel aan. Het gaat om serieuze zaken. We willen het land helpen bij de opbouw en die opbouw kan niet zonder veiligheid.

SLOTBOOM:
Generaal Berlijn heeft vandaag gezegd: 'dat woordje opbouwmissie vind ik ongelukkig', en hij verklaarde dat met: 'als er geen wederopbouw is dan zeggen mensen gelijk: die missie die mislukt.' En hij wilde eigenlijk daarmee duidelijk maken: je moet niet zo fixeren op die wederopbouw want dat is maar een deel van het verhaal.

BALKENENDE:
Het is natuurlijk absoluut waar dat de wederopbouw een deel van het verhaal is want er zijn nog een aantal andere zaken die net zo belangrijk zijn. U weet dat het denken over activiteiten daar als Nederland altijd in het teken staat van de drie d's: development, diplomacy en defense. Dat betekent: het is een combinatie van ontwikkelingsactiviteiten - het bouwen van bruggen, van scholen, betere medische voorzieningen - het is een kwestie van diplomatieke contacten met de gouverneur, de lokale stamhoofden, met de regering van Afghanistan, met president Karzai, en het zijn militaire activiteiten die gericht zijn op het creëren van veiligheid. Het is de combinatie van deze drie elementen. Als je er een element uithaalt, als je alleen zegt dat het een militaire missie is, dan doe je weer geen recht aan die andere activiteiten. Praat je alleen over maatschappelijke opbouw dan doe je weer geen recht aan het werk van de militair. Dus het is een combinatie van deze drie aspecten.

SLOTBOOM:
Maar kan het zo zijn dat ondanks al die goede intenties, want ik begrijp dat het belangrijk is dat je die burgers beschermt en dat je wat je kan doen aan wederopbouw dat je dat doet, maar ondanks die goede intenties dat je in een situatie terechtkomt dat je alleen nog maar vecht en dat je je moet gaan afvragen: wat doen wij hier?

BALKENENDE:
Het probleem is toch wel dit. Laten we oppassen nu voor beelden alsof we daar alleen maar zijn om te vechten. Totaal in Afghanistan zien we dat er in het land heel veel zaken in beweging zijn gekomen. Men is bezig met de opbouw van een democratie. Een hoop kinderen die eerst niet naar school gingen en nu zien we dat veel kinderen naar school gaan en ook meisjes.

SLOTBOOM:
Maar is de veiligheidssituatie verbeterd de afgelopen tijd?

BALKENENDE:
Dat kun je niet met een antwoord voor heel Afghanistan geven.

SLOTBOOM:
Laten we Uruzgan nemen.

BALKENENDE:
Wat hebben we in Uruzgan gezien? Aanvankelijk die inktvlekstrategie. U weet hoe dat gaat. Nederland heeft daar een aantal militairen in Kamp Holland bijvoorbeeld en dan zie je dat vanuit zo'n militair kamp steeds verder wordt doorgedrongen in het gebied. En dat betekent dus dat dat gebeid duidelijk veiliger wordt. Alleen, wat zien we nu de laatste tijd? De Taliban is eerst bezig geweest om het stadje Chora in bezit te nemen. Toen hebben de NAVO-krachten en Nederland gezegd: dat mag niet gebeuren. Toen is daar gevochten om te zorgen dat het niet in de handen van de Taliban zou vallen. Dat is ook geslaagd. Dus in die zin hebben we wel gezorgd dat dat in ieder geval niet in handen van die strijders kwam. De laatste tijd zien we dat men in de buurt van Deh Rawood bezig is. Door de bank genomen kun je zeggen dat er natuurlijk goede ontwikkelingen zijn, maar dat ook tegelijkertijd de Taliban met steun uit het buitenland waarschijnlijk van zich laat horen.

SLOTBOOM:
Want daar krijg je dus misschien het punt van: dweilen met de kraan open. Voor je het weet wordt het onderdeel van die wederopbouw steeds kleiner. En natuurlijk moet je eerst veiligheid creëren maar het wordt uiteindelijk alleen maar vechten.

BALKENENDE:
Ik heb nu president Karzai recent twee keer gesproken. En in Kabul en in New York. En natuurlijk hebben we het ook over de resultaten. Wist u bijvoorbeeld dat er ook marktpartijen, ondernemers zijn die heel veel zaken doen? Bijvoorbeeld de verkoop van mobiele telefoons die neemt enorm toe. En zo noemde president Karzai meer activiteiten. Je ziet dat het land begint tekenen van ontwikkeling te zien.

SLOTBOOM:
Maar daar staat tegenover dat de papaverteelt een recordoogst heeft geboekt vorig jaar.

BALKENENDE:
Dat is ook het punt en daarom is het ook goed dat we daar zitten. Zomaar de papavers wegsproeien zou je niet moeten doen want dan is de bevolking beroofd van elke vorm van inkomsten. Maar tegelijkertijd kun je dan zeggen: kunnen we niet werken aan een strategie dat er straks andere middelen van bestaan komen? Want één ding staat vast: als het land of delen van het land in handen komen van de Taliban, dan gaat de papaverteelt door, dan gaat het precies zoals het altijd is gegaan. En de opdracht nu is om te zorgen dat je kunt komen met een veranderingsstrategie. Maar tegelijkertijd, de Taliban is buitengewoon actief en dat vergt ook van de internationale gemeenschap een stevige inzet om te zeggen van: wij houden je tegen.

SLOTBOOM:
Bent u zelf eigenlijk ook nog actief bij het zoeken naar landen die een bijdrage kunnen leveren? Praat u zelf ook met regeringen?

BALKENENDE:
Dat is natuurlijk niet iets om publiekelijk uitlatingen over te gaan doen. Maat het is wel zo dat Nederland contacten heeft met de NAVO, want uiteraard heeft de NAVO zijn eigen verantwoordelijkheid. We hebben contacten met nogal wat andere landen. Dat geldt voor de minister van Defensie, dat geldt voor de minister van Buitenlandse Zaken en ook voor mezelf natuurlijk.

SLOTBOOM:
U bent zelf ook actief dus?

BALKENENDE:
Natuurlijk. We zitten nog midden in de fase van het hebben van deze contacten. En dat is een onderdeel van de voorbereiding van de besluitvorming.

- HIRSI ALI -

SLOTBOOM:
Wil ik nog even naar een ander onderwerp. Het was de week van Hirsi Ali zou ik bijna willen zeggen.

BALKENENDE:
Ja, zo was weer even terug in Nederland. En dat heeft in ieder geval het nodige nieuws gegenereerd. Dat is waar.

SLOTBOOM:
Wat vond u daarvan?

BALKENENDE:
Toen ik hoorde dat uiteraard een keer een eind zou komen aan de bekostiging van haar beveiliging in de VS en dat viel eigenlijk samen met haar komst naar Nederland. Dat was even een opvallende samenkomst van ontwikkelingen.

SLOTBOOM:
Ze was teruggekomen omdat ze het niet meer kon bekostigen.

BALKENENDE:
Maar tegelijkertijd zeg ik dan weer van mijn kant: Nederland is denk ik toch al loyaal geweest. Wij zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van mensen hier. Als Hirsi Ali in Nederland komt en er zijn signalen van bedreiging, dan kan ze rekenen op bescherming. Maar wanneer iemand naar een ander land gaat dan is die beveiliging niet aan de orde want dan is het een zaak van het land waar je verblijft. Dus in haar geval zou het bijvoorbeeld op de weg hebben gelegen dat haar werkgever, American Enterprise Institute, veiligheid zou bieden als daar aanleiding voor zou zijn. Nederland - het is een soort uitzonderingssituatie - heeft faciliteiten geboden. Nou, daar komt op een gegeven moment een eind aan. En dat moment is nu aangebroken. Op dat moment komt zij naar Nederland en dat heeft geleid tot publiciteit. Vragen vanuit de Tweede Kamer. En we zullen zien hoe dat debat zich verder ontwikkelt. Maar goed, u weet wat de positie van de Nederlandse regering is.

SLOTBOOM:
Ja, ze moet gewoon zo snel mogelijk op zoek naar geld.

BALKENENDE:
Dat had misschien eerder al kunnen gebeuren. De verantwoordelijkheid ligt dan in Amerika zelf. En wie dat doet, werkgever, Hirsi Ali of anderen, dat is een zaak die moet daar bekeken worden.

SLOTBOOM:
Tot slot, heeft u of een collega nog met haargesproken deze week?

BALKENENDE:
Ik heb geen contact met haar gehad.

SLOTBOOM:
Ministers?

BALKENENDE:
Nee. Het enige dat ik heb begrepen is dat er contact is geweest - maar dat hebt u ook via de media kunnen horen - tussen de terrorismecoördinator Joustra en mevrouw Hirsi Ali. Maar dat is echt het enige wat ik daarover kan zeggen.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GB)