Startbijeenkomt van expeditie "Durven, delen, doen"
Dames en heren, jongens en meisjes,
In november 1492 voeren drie scheepjes vanuit een Spaanse haven de Atlantische Oceaan op.
Doel: Indië bereiken via het westen. Resultaat: de ontdekking van Amerika.
Ik heb het natuurlijk over Columbus, een Italiaan die onder Spaanse vlag op expeditie ging.
Columbus vond wat hij niet zocht. Dat kan gebeuren als je op expeditie gaat. Zeker in de tijd van Columbus. Het was bekend dat de aarde rond was, maar het berekenen van afstanden stond nog in de kinderschoenen.
Beste mensen,
Vandaag gaan wij ook op expeditie. Vandaag stappen we in het schip Durven, delen, doen met aan boord drie heel concrete onderzoeksvragen. Die heldere afbakening zorgt er hopelijk voor dat wij wèl gaan vinden wat we zoeken. Antwoorden, oplossingen. En die mogen natuurlijk best verrassend zijn.
Ik noem de vragen nog even:
Op de eerste plaats: hoe kunnen we het onderwijs zo inrichten dat toptalent zich kan ontwikkelen?
Op twee: hoe maken we het onderwijs zo aantrekkelijk dat leerlingen gemotiveerd naar school gaan en met tenminste een startkwalificatie uitstromen?
Op drie: hoe kan de school als gemeenschap – dus leraren, conciërges, onderwijsassistenten, leerlingen en schoolleiders- weer trots zijn op zichzelf?
We gaan op onderzoek uit en aan boord bevinden zich, naast de drie onderzoeksvragen, dertien scholen en, niet te vergeten, wetenschappers.
Voor het eerst gaan scholen voor voortgezet onderwijs heel nadrukkelijk op zoek naar de onderbouwing via de wetenschap. Want het is belangrijk om nieuwsgierig te zijn, te willen weten wát beter kan en hóe het beter kan, maar: scholen zijn geen laboratoria waar ruimte is voor mislukte experimenten.
Want leerlingen kunnen hun schooljaren niet overdoen.
Sinds ik staatssecretaris ben is er op dat vlak nogal wat op me afgekomen. Ik denk aan de kritische opstelling van de tweede kamer, als het nieuwe leren op de agenda staat. Het parlementair onderzoek naar onderwijsvernieuwingen van de afgelopen jaren, dat in gang is gezet door diezelfde kamer. Ik denk aan een werkbezoek in Dordrecht, waar leerlingen steen en been klaagden over het onderwijs op hun school. Er waren postzakken op de stoep voor het ministerie, vol klachten van leerlingen uit vo, mbo en hbo over hetzelfde onderwerp.
Maar ik denk ook terug aan een school in Utrecht, waar ik op bezoek was. Daar waren leerlingen juist heel erg enthousiast over hoe hun school met een vernieuwende aanpak aan de slag is gegaan.
Het plaatje is dus niet eenduidig, maar deze opsomming maakt wel duidelijk dat onderwijs op dit moment zorgt voor maatschappelijke onrust. Daarom zou je je kunnen afvragen, of het verstandig is, om nù op expeditie te gaan. Er zijn vast mensen die vinden dat je pas kunt uitvaren, als de storm is gaan liggen.
Maar zeg ik: ik heb vertrouwen in Durven, delen, doen, juist vanwege de evidence based aanpak. Dat is een robuuste constructie. U stapt bepaald niet in een wankel bootje. En de wetenschappers staan niet aan de wal, maar zijn erbij. Elke verandering die wordt ingevoerd, wordt stap voor stap gemonitord. Om te zien of docenten, leerlingen, oftewel het onderwijs er beter van wordt. Alles wordt getoetst, onderzocht en waar resultaten tegen vallen, kan er op tijd worden bijgestuurd.
In dit alles – en dat vind ik heel belangrijk- hebben ook leerlingen een stem. Het gaat om hún onderwijs, om hùn toekomst. Jongeren alleen maar betrekken bij de medezeggenschapsraad heeft meestal weinig zin, zo leert de ervaring. Ze willen niet over elk onderwerp meepraten en al helemaal niet alle ingewikkelde vergaderstukken bestuderen, die bij al die onderwerpen horen. Maar laat leerlingen wèl meepraten, meedenken en meebeslissen over thema’s die hen direct raken. Dat komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede. Zeker in dit geval, bij deze expeditie, waar alles nou juist draait om het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs, moet de stem van de leerlingen gehoord worden. De junior programma raad die, als kritische vriend van de gewone programmaraad, meedenkt over de koers van de expeditie, zie ik dan ook als een belangrijke klinknagel in de constructie van Durven, delen, doen.
Het zal u duidelijk zijn, ik vind dat er over de vorm van de expeditie goed is nagedacht. Er zijn heldere onderzoeksvragen vastgelegd, veranderingen worden niet over de hoofden van, maar mét leerlingen en docenten ingevoerd en de wetenschappers zijn stand-by om een vinger aan de pols te houden.
Dat is dus mijn antwoord op de vraag of uitvaren nu wel zo verstandig is.
Maar ik wil er meer over zeggen. Namelijk dat expedities niet voor bange mensen zijn.
Wat zouden we weten over onze aarde, over het heelal, over andere landen en culturen als mensen als Columbus de leunstoel hadden verkozen boven een wankel schip?
Kennis brengt ons verder. Kennis is nodig. Altijd en overal, maar vooral nu, waar het om ons onderwijs gaat. Omdat we willen dat de kwaliteit ervan onomstreden is. Omdat we als land zitten te springen om toptalenten in wetenschap, techniek en op de werkvloer. Omdat we vooruit willen. Vooruitgang vraagt om vakmanschap en vernieuwende inzichten. Om denkers en doeners die boven zichzelf willen uitstijgen. Die niet tevreden zijn met een zesje.
Het onderwijs is hùn bakermat. En dus moet het onderwijs boven zichzelf willen uitstijgen. Met docenten die geïnspireerd zijn en daarmee leerlingen inspireren. Met leerlingen die elk binnen hun eigen mogelijkheden, het maximale uit zichzelf halen. Met schoolleiders die hun docenten op waarde schatten. We willen dat de school een gemeenschap is, gedragen door inspiratie en trots. Waar je graag bij wil horen: als leerling, docent en ouder. En waar je graag wil komen werken, als startende docent.
Dames en heren, jongens en meisjes,
In de tijd van Columbus waren ontdekkingsreizigers meestal niet op zoek naar kennis, maar naar schatten. Columbus ging niet toevallig op zoek naar Indië. Eerder had Marco Polo dure zijde en andere prachtige spullen uit Azië meegetroond. Columbus zag zijn geldbuidel al gestaag uitdijen.
Alleen al daarom vind ik jullie expeditie een stuk sympathieker.
Maar natuurlijk ben ik vooral benieuwd naar de opbrengsten ervan.
Ik hoop dat jullie terugkomen met niet één, maar met vele eieren van Columbus. Om daarmee de kwaliteitsslag te maken die we met elkaar nastreven. Zodat ons onderwijs kan varen op goede, gewaardeerde docenten en op betrokken, gemotiveerde leerlingen. Zodat we trots kunnen zijn op ons onderwijs.
Columbus financierde zijn reis met geld van de Spaanse koningin Isabella, die daarvoor zelfs haar juwelen beleende.
Tegenwoordig hebben we daar gewoon een begroting voor. En zeg ik: u kunt de komende jaren rekenen op mijn financiële ondersteuning voor de expeditie.
Dank u wel.