3 oktober 2007: Oefening Voyager
Op 3 oktober 2007 vond in Den Haag en Rotterdam de nationale grootschalige multidisciplinaire crisisbesluitvormingsoefening Voyager plaats. In de oefening Voyager speelden twee verhalen door elkaar heen, die voor sommige spelers bij elkaar kwamen, namelijk een aanvaring tussen een containerschip en een passagiersschip en een dreiging van een terroristische aanslag.
De evaluatie van deze oefening is inmiddels beschikbaar.
De aanvaring
Bij de oefening Voyager kwam een containerschip in aanvaring met een passagiersschip in de Rotterdamse haven. Hierbij kwamen containers van het vrachtschip op het passagiersschip terecht, de chemische en besmettelijke inhoud van een container kwam in het water, er waren drenkelingen, gewonden en doden. Er werd verslag gedaan van het incident in de media waarna verschillende verontruste bedrijven in de omgeving hebben gebeld met de gemeente en ministeries. Omdat er zich onder de opvarenden zich een fors aantal buitenlanders begaven, werd er door ambassades contact opgenomen met het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Nationaal Crisis Centrum. Vanuit de media werden onder meer kritische vragen gesteld over het transport van de gevaarlijke lading over water. Daarna verschenen er berichten dat milieuactivisten op 4 oktober een grote manifestatie in Den Haag hadden gepland. Echter, het ongeval in Rotterdam interpreteerden zij als bewijs van het feit dat de overheid economische belangen laat prevaleren boven zorg voor het milieu en veiligheid voor mens en dier en besloten direct tot actie over te gaan. Op diverse plaatsen in het land werd het vervoer over het water, de weg respectievelijk het spoor lam gelegd. Op deze wijze werd Nederland die dag gevrijwaard van het vervoer van gevaarlijke stoffen.
De terroristische dreiging
In de wereld van het terrorisme was besloten de economie van Europa in het hart te treffen en was de petrochemische industrie gekozen als doelwit. Bij een huiszoeking in Utrecht werd materiaal gevonden waaruit bleek dat terroristen een reeks van aanslagen aan het voorbereiden waren op petrochemische installaties in oktober en november. De eerste aanslag was gepland bij een petrochemisch bedrijf in het Botlekgebied. Deze aanslag zou ernstige en langdurige gevolgen voor het milieu hebben. In de voorbereiding van de terroristen ging het een en ander mis waardoor het brein achter de aanslagen besloot de eerste aanslag onmiddellijk uit te laten voeren. De terroristen reden met een tankauto plus een pick-up als rugdekking het terrein van het bedrijf op en namen twee werknemers van het bedrijf in gijzeling. Het terrein werd door het bedrijf ontruimd en werknemers werden opgevangen in een evacuatielocatie. Via de meldkamer werden de hulpdiensten naar het bedrijfsterrein gestuurd en kregen zij te horen dat er sprake was van een gijzeling. Al na een kwartier lieten de terroristen een gijzelaar vrij die een aantal eisen overbracht. Als niet aan deze eisen werd voldaan zou de installatie de lucht in gaan en zou er een voor mens en die gevaarlijke gaswolk vrijkomen. Er werd hiervan verslag gedaan in de media. Omliggende bedrijven belden met de gemeente en ministeries over de bedreigingen en vroegen om bescherming. Verder vroegen diverse regio’s bijstand aan bij het Landelijk Operationeel Crisis Centrum. In de media gaven experts hun mening over de effecten van de stoffen die vrij zouden kunnen komen. De media voerde de druk op bestuurders op.
Voyager was voor Nederland een unieke oefening in omvang en realisme. Naar aanleiding van de oefening Voyager is een evaluatierapportage opgesteld. Verder is een Voyager DVD van de oefening ontwikkeld. Hierin wordt in het kort een beeld gegeven over het verloop van de gehele oefening. Ook wordt een interactieve dvd over de oefening ontwikkeld. Deze is bedoeld voor gemeenten en hulpverleningsdiensten op COPI en ROT niveau. Aan de hand van beeldmateriaal en interviews achteraf worden leerervaringen benoemd.
Per 31 januari 2008 is het projectteam Voyager ontbonden. Voor het opvragen van de Voyager DVD kunt u terecht bij de Directie Nationale Veiligheid, Nationaal CrisisCentrum van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op het volgende telefoonnummer: 070-4265302. Zodra de interactieve DVD beschikbaar is, naar verwachting eind februari, kunt u ook deze opvragen bij de Directie Nationale Veiligheid.
Het belang van oefenen
Oefenen is belangrijk om gedegen voorbereid te zijn op crises. Tijdens deze oefening werd gekeken of de verschillende autoriteiten en hulpverleners goed met elkaar samenwerkten, of de juiste besluitvormingsprocedures gevolgd werden en hoe de onderlinge informatievoorziening verliep. Door dit soort zaken te oefenen, kan goed gereageerd worden als er zich echt een crisis voordoet.
Zowel hulpverleningsdiensten als bestuurders oefenen met enige regelmaat. Voor zulke oefeningen zijn verschillende scenario’s denkbaar, bijvoorbeeld een grote brand, een gifwolk, wateroverlast of watertekort, een nucleaire ramp, (dreigend) terrorisme, een uitbraak van besmettelijke ziektes of grote verkeersongevallen. Om voorbereid te zijn op diverse situaties wordt ongeveer eens in de twee jaar een grootschalige oefening georganiseerd waaraan de hele hulpverlenings- en bestuurskolom meedoet. De oefening Voyager was de tweede oefening in Nederland die zo groot van opzet was.