Kabinetsreactie op presentatie canonadvies
• Hartelijk dank professor Van Oostrom en andere commissieleden voor het advies en voor alle werk dat daaromheen is verricht. En een speciaal woord van dank voor uw secretaris Hubert Slings die het schrijfwerk deed en de website ontwierp.
• Fantastisch dat het slotakkoord van de canon-compositie mag weerklinken in deze historische locatie op het Binnenhof. Een toepasselijker omgeving dan de Ridderzaal zou ik niet kunnen bedenken.
• We staan hier als het ware midden in de canon. Als we hier om ons heen kijken, zien we meteen al drie van de ‘vensters’.
• (1) Op de schouw hier achter mij, is het begin van de tekst van de Grondwet uit 1848 geschilderd. De commissie heeft de Grondwet als een van de vensters gekozen omdat het de belangrijkste wet van een staat is.
• (2) Boven de tekst van de Grondwet zijn de sterren van het vignet van de Europese Unie geschilderd. Daarmee wordt een schakel gelegd tussen de Nederlandse parlementaire democratie en de Europese samenwerking. Ook Europa, om preciezer te zijn: ‘Nederlanders en Europeanen’ is een venster van de canon.
• (3) En het derde venster is natuurlijk deze prachtige Ridderzaal zelf, een van de zalen van het Binnenhof, een grafelijk paleizencomplex uit de dertiende eeuw. Destijds symbool voor het ridderideaal en de Koninklijke allure die graaf Floris nastreefde, vormt de Ridderzaal nu het historische hart van onze parlementaire democratie.
• Misschien kunt u straks bij de receptie nog een paar vensters bedenken die bij deze omgeving horen. Dat zullen er vermoedelijk nog heel wat meer zijn.
• Toen we de canon vorige week in de ministerraad bespraken, was het opvallend dat al mijn collega’s zich betrokken voelden bij dit onderwerp. Iedereen vond er wel iets van, iedereen had er sterke gevoelens bij. En dat kun je eigenlijk in de hele maatschappij zien, er wordt niet alleen in Den Haag over gepraat, maar in het hele land.
• Dat vinden we een heel goed teken: de commissie heeft kennelijk een keuze gemaakt, die in brede lagen van de bevolking aanslaat. U had de wind in de rug door de historische belangstelling die Nederland de laatste jaren te zien geeft. Midden in die ontwikkeling hebt u een baken neergezet, een richtpunt, een – vooruit dan maar – ‘landmark’.
• Er is bijval gekomen, maar ook kritiek; er zijn alternatieven aangedragen, die op hun beurt ook weer worden bekritiseerd. In veel recensies van nieuwe historische boeken wordt de canon “van Van Oostrom” aangehaald. Er vindt canonvorming plaats op andere gebieden, zoals pas nog de filmgeschiedenis.
• Veel culturele instellingen hebben zich al laten inspireren om bij de canon aan te haken. Denk bijvoorbeeld aan het toekomstige Nationaal Historisch Museum, waarvoor de canon een belangrijke leidraad zal vormen. Kortom, de commissie heeft heel veel losgemaakt.
• Hoe verleidelijk het ook is om hier mijn persoonlijke reactie op de keuze te geven, het kabinet wil daar terughoudend mee zijn. We hebben niet voor niets een commissie met zoveel prominente experts gevraagd een canon te ontwerpen. Toch sta ik mezelf toe om hier één uitzondering te maken: ik vind het fantastisch dat Christiaan Huijgens er nu bij zit. Een rasechte homo universalis: weliswaar geen bioloog, maar wel een wiskundige, sterrenkundige, statisticus, instrumentmaker, musicus, en nog veel meer.
• Als minister van onderwijs waardeer ik de canon vooral als een bijdrage aan een betere onderwijskwaliteit. Er is voor kinderen heel veel te leren, het enorme aanbod maakt de keuze voor leraren lastig. De commissie helpt door aan te geven wat écht belangrijk is voor de jeugd tussen acht en veertien jaar. De wiki-achtige website ‘entoen.nu’ is een praktische hulp voor het samenstellen van boeiende lessen. Overigens is het mooi om te zien dat zoveel leraren enthousiast zijn over de canon omdat het daarmee eindelijk weer eens over de inhoud van het onderwijs gaat!
• We gaan de canon in het onderwijs verankeren. We nemen de canon in de kerndoelen op om ervoor te zorgen dat leerlingen aan het eind van de onderbouw van het voortgezet onderwijs de canon echt kennen.
• Om de canon optimaal te kunnen inzetten, willen we ook nascholing van leraren over de canon stimuleren. We overleggen met lerarenopleidingen hoe zo’n ‘canoncursus’ voor de huidige docenten het beste kan worden ingevuld.
• Als minister van Cultuur zie ik tot mijn plezier dat veel cultuurmakers zich voor hun eigen activiteiten laten inspireren door deze canon. Zo gaat het jeugdprogramma Klokhuis van de publieke omroep per venster een filmpje maken. Maar ook musea, bibliotheken, andere erfgoedinstellingen, allemaal zien ze kansen om de canon verder onder de aandacht van de schooljeugd en het bredere publiek te brengen.
• Scholieren moeten de kans krijgen om de canon in culturele instellingen ook echt te ervaren. Excursies zijn daarvoor een goed middel. Omdat vervoer tussen school en de culturele instelling vaak een probleem is gebleken, wordt met vervoersmaatschappijen gesproken over eenvoudiger oplossingen.
• De commissie noemt haar slotadvies “entoen.nu en verder”. Natuurlijk beseffen we allemaal dat elke canon een product van zijn eigen tijd is. Daarom kan de canon nooit af zijn, maar blijft die constant in ontwikkeling. Het voorstel van de commissie voor vijfjaarlijkse herijking nemen we dan ook graag over.
• Maar er is meer. De leden van de commissie willen hun ‘lovebaby’ nog niet loslaten. U heeft een stichting zonder winstoogmerk opgericht met als doel “de regie over en het beheer van het canonontwerp”. Ik vind dat eigenlijk wel een mooie vorm. Van de ene kant laat u de verdere ontwikkeling niet volledig over aan het vrije spel der krachten, maar van de andere kant wilt u ook niet alles op het bordje van de overheid leggen. Geen overheidsstichting, maar particulier initiatief. In feite bestaat de commissie al een maand niet meer, maar u zorgt er zelf voor dat de boedel voor de komende jaren veilig is gesteld. Zo blijft u de website voor scholen onderhouden, een website waarin de gelaagdheid van de canon het allerbeste tot zijn recht komt. Leraren en leerlingen kunnen daar veel plezier van hebben, reden voor mij om deze website de komende jaren financieel te ondersteunen.
• Ik spreek nogmaals - mede namens het hele kabinet - mijn bewondering uit voor het resultaat van uw werk. Onze dank krijgt ook concreet vorm in een cadeau dat ik u allen zo dadelijk overhandig. Dat kan misschien het gemis van één venster verzachten: muziek ontbreekt in de canon, er zijn kennelijk geen Nederlandse componisten belangrijk genoeg voor de canon. Dat is jammer. Maar we hebben wél een Concertgebouworkest waar de hele wereld ons om benijdt. Wellicht kan dit geschenk (cd-serie Concertgebouworkest) de canoncommissie nog verder inspireren!