Prijsuitreiking Bakens aan het water
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Dames en heren,
Bijna twaalf jaar geleden moesten meer dan 200.000 mensen in deze regio worden geëvacueerd omdat de dijken op doorbreken stonden. De tv-beelden staan mij nog helder voor de geest. Nederland was wereldnieuws.
Gelukkig liep het goed af. Maar we hebben ervan geleerd. Als we onze voeten droog willen houden, zullen we de rivier meer ruimte moeten geven. Dit inzicht heeft – zoals de meesten van u weten – geleid tot Ruimte voor de Rivier. Veel plannen worden inmiddels uitgevoerd.
Er zijn talloze voorbeelden van ingrepen – klein en groot – die er uiteindelijk voor moeten zorgen dat het risico van overstromingen tot aanvaardbare proporties wordt teruggebracht. Tussen Nijmegen en Tiel zijn aan beide zijden van de rivier de kribben verlaagd zodat het water makkelijker kan worden afgevoerd. En vanochtend was ik vijftig kilometer verderop in de Hondsbroekse Pleij bij Westervoort, waar de IJssel wordt verbreed door landinwaarts een nieuwe dijk te bouwen. Ik vind dat een prachtig project.
Van die kleine ingrepen zie je meestal niets. Maar grote ingrepen kunnen het landschap ingrijpend veranderen. Dat is niet altijd leuk. We zijn immers gehecht aan onze omgeving. Het is de uitdaging om zo’n verandering juist als kans te zien. Een mogelijkheid om Nederland nog mooier te maken. In de Hondsbroekse Pleij bijvoorbeeld, wordt de dijkverlegging benut om nieuw natuur- en recreatiegebied te creëren. Daar profiteren we dus allemaal van. En niet alleen in tijden van hoogwater.
Het nuttige met het aangename verenigen – dat is de kunst. Dat brengt mij bij de aanleiding van deze bijeenkomst: de prijsvraag Bakens aan het Water. We zijn vandaag bij elkaar voor de prijsuitreiking van deze prijsvraag. Mij is gevraagd de winnaars bekend te maken, en dat doe ik natuurlijk graag. Ik vind de prijsvraag een uitstekend initiatief. Niet alleen vanwege de artistieke aspecten, maar ook omdat zulke bakens ons letterlijk en figuurlijk even doen stilstaan bij het water.
Dat je het begrip bakens breed kunt opvatten, blijkt uit de verscheidenheid aan inzendingen. De jury kreeg 107 voorstellen van zowel kunstenaars, vormgevers als architecten. Van zeer onopvallende bakens die je moet zoeken tussen de stenen van de kribben tot hoge, opvallende kleibergen en portalen aan weerszijden van de rivier. Veel deelnemers noemden Varik – hier niet ver vandaan – als ideale plek voor hun baken. Dat is niet zo verwonderlijk, want het landschap vertoont daar zo ongeveer alle kenmerken die het rivierengebied karakteriseren.
De jury heeft de inzendingen onder meer beoordeeld op hun bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit, originaliteit, zichtbaarheid, de belevingswaarde en het historisch perspectief. Hoewel ik zelf niet in de jury zat, kan ik u verzekeren dat er flinke discussies zijn gevoerd. Want er waren niet alleen heel veel inzendingen, volgens de jury waren de meeste ook gewoon erg goed. Na rijp beraad zijn er vijftien voorstellen genomineerd en daar zijn vervolgens drie prijswinnaars en twee eervolle vermeldingen uit geselecteerd.
De prijswinnaars gaan straks naar huis met respectievelijk 15.000, 10.000 en 5.000 euro.
Dames en heren,
Ik laat u niet langer in spanning. Ik begin met de eervolle vermeldingen. In willekeurige volgorde: ‘Bakens genoeg!’ van Frank Harbers en zijn team en ‘N.A.Pier’ van Stan Roncken en Wim Berg.
Het idee van Frank Harbers en zijn team om bestaande bakens een nieuw leven in te blazen en dán pas te denken aan nieuwe bakens, viel bij de jury in de smaak. De wijze waarop het idee werd gepresenteerd is bovendien een compliment waard.
Stan Roncken en Wim Berg kwamen met een voorstel voor een pier in de rivier, die zich aanpast aan de stand van het water. De pier maakt het mogelijk dat mensen het landschap letterlijk en figuurlijk vanuit een nieuwe invalshoek beleven. Het juryrapport is enthousiast over de eenvoudige en krachtige vormentaal van deze inzending.
Dan de derde prijs. ‘Verf-werken 2007-2008’ van Marieke de Keijzer en Daphne van de Wal. Deze kunstenaars stellen voor een aantal landschappelijke kenmerken in het rivierengebied tijdelijk te accentueren door ze oranjerood te schilderen. Door verf te gebruiken die vanzelf afbreekt, sparen ze niet alleen het milieu maar symboliseren zij ook het tijdelijke karakter van ingrepen in het landschap. De jury kenschetst het idee als doeltreffend, beeldend en poëtisch. Het boekje dat ze met hun inzending hebben meegestuurd, is een speciale vermelding waard. De liefde voor hun product straalt ervan af.
De tweede prijs is voor Sannah Belzer met ‘Op het terras aan de rivier’. Sannah Belzer heeft een plan ingezonden voor een terras langs de rivier. Het terras zou een prachtig uitzicht bieden op de uiterwaarden. Bovendien vormt het een mooi alternatief voor de standaard vormgegeven banken die je her en der op en langs de dijk vindt. De inzending is sterk in al haar eenvoud, praktisch, multifunctioneel en heel goed vormgegeven. Kortom, een verdienende tweede prijs.
Maar hoe goed de andere ook zijn, er kan er maar één de beste zijn. De eerste prijs gaat naar een idee dat voorziet in het hergebruik van bestaande bakens aan het water, zoals een schoorsteen of een oude steenfabriek. De bedenkers stellen voor de bakens aan te kleden met elementen die doen denken aan de Baileybruggen [1]van vroeger. Met zo’n Baileybrug-achtige constructie kun je van een oude schoorsteen bijvoorbeeld een uitkijktoren maken. Op deze manier wek je oude bakens opnieuw tot leven en wordt het landschap gerevitaliseerd. Dat is dus dubbele winst.
De basis van het plan wordt, zo oordeelt de jury, gevormd door een uitstekende analyse van cultuurhistorische elementen in het rivierengebied. Het idee is ook een prachtige strategie om het behoud en de restauratie van erfgoed op te pakken. Kortom, het resultaat is meer dan de som der delen. De eerste prijs gaat naar ‘Her-Baken’ van Machiel Spaan en zijn team. Van harte gefeliciteerd!
Dan wil ik de winnaars nu naar voren vragen om hun prijs in ontvangst te nemen.
Dank u wel.