Uitbesteden kennis speelt calamiteit in de hand

NIEUWEGEIN, 20170224 -- Het uitbesteden door grote bedrijven van essentiële taken, diensten en vooral technische kennis lijkt diezelfde bedrijven in de voet te schieten. Want als er iets goed mis gaat is er alleen nog de telefoon om cruciale kennis in te bellen bij andere partijen. 'Het is op deze manier wachten op grote calamiteiten en dat valt niet langer maatschappelijk te verantwoorden', menen Roy Thies, directeur van Balanced Brain Force (BBForce) en Prof. Dr. H. Akkermans, hoogleraar Supply Chain Management van Tilburg University.

Dat de uitbestedingsdrang van bedrijven, noodgedwongen of bewust gekozen, tot flinke problemen kan leiden, bleek onlangs bij de aanvaring van de stuw bij Grave en de scheuren in de Merwedebrug. Twee voorbeelden waarbij kennis van zaken amper, dan wel te laat voorhanden bleek te zijn bij de verantwoordelijke in kwestie, Rijkswaterstaat. Gevolg: langdurig gestagneerde verkeersstromen op zowel het water als de weg, een miljoenenstrop voor het bedrijfsleven en aanzienlijke schadeclaims onder andere aan het adres van Rijkswaterstaat.

Adviseurs

Het is allemaal de schuld van de privatiseringsgedachte die begin deze eeuw in Nederland rondwaarde, schrijft hoogleraar Civiele Techniek aan de TU Delft, Prof. Dr. Ir. H. de Ridder in NRC. "Het uitgeklede Rijkswaterstaat is de kennis van zijn water- en wegennetwerken kwijt. Het gehele primaire proces wordt nu uitbesteed aan adviseurs, en als onderdeel daarvan kopen zij namens Rijkswaterstaat ook het uitgebreide aannemerswerk in. De Rijkswaterstaat-organisatie bestaat nagenoeg alleen nog maar uit managers en administratief personeel en heeft dus na de verdwenen kennis over de netwerken ook geen technische kennis meer."

Rijkswaterstaat haastte zich te zeggen dat er ondanks flinke bezuinigingen wel degelijk genoeg kennis in huis is getuige de 2000 ingenieurs die nog steeds in dienst zijn. Hoe de problemen zich dan toch met de brug en de stuw hebben kunnen voordoen, wordt nog onderzocht.


Werk aan kabelkluwen nabij de Zuid-as Amsterdam, waar BBForce bij betrokken was.

Volgens Roy Thies van BBForce zijn de problemen van Rijkswaterstaat een blauwdruk voor andere sectoren waarin grote spelers volop aan kennis hebben uitbesteed. BBForce adviseert netwerkeigenaren bij de aanleg, wijziging of sloop van allerlei soorten bekabeling. Als oudgediende van KPN zit Thies met zijn bedrijf nu als adviseur aan de andere kant van het segment en wordt hij indirect ingehuurd als er behoefte is aan specialistische kennis. "Tien jaar geleden nam KPN steeds meer afstand van (bedrijfsmiddelen)engineering. Eerst werd dit afgestoten naar VolkerWessels; vervolgens nam VolkerWessels er ook deels afstand van vanwege de geringe opbrengsten. Ik heb de situatie niet afgewacht en ben voor mezelf begonnen. Met tien werknemers zijn we relatief klein maar we beschikken over cruciale kennis die elders niet meer voorhanden is. Ook niet meer bij de KPN, durf ik te stellen. Ik doel hierbij met name op de kennis van de oude infrastructuur in combinatie met de nieuwe. Oude kennis moet nog jaren in stand gehouden worden, zeker bij de vele reconstructies en verbouwingen die in ons land plaatsvinden. Oude kabelinfrastructuur gaat immers nog jaren mee. Kennis van de nieuwe digitale wereld heeft KPN volop in huis. Echter het kennisniveau van oude infrastructuur is sterk vervaagd of reeds verdwenen. "

Eerste levensbehoefte

Thies doelt daarmee op de complexiteit van communicatienetwerken en glasvezelbekabeling in met name binnensteden. "Kijk, in een nieuwbouwwijk heb je de vrije hand om alles netjes aan te leggen en aan te sluiten maar in binnensteden met bestaande bekabeling en netwerken ligt dat toch geheel anders. Wij zijn één van de weinigen die hierin de regie kunnen voeren. Simpelweg omdat we de kennis in huis hebben. Een schijnbaar mooie positie als bedrijf maar eigenlijk als staat niet meer maatschappelijk te verantwoorden. Zeker omdat telecommunicatie onderhand een eerste levensbehoefte is."

Calamiteit

Dus dan maar terug naar de oude situatie voor de privatisering? "Nee, de oude situatie was ook niet ideaal. Maar verschillende, onafhankelijke infrastructuren (met hetzelfde doel: data transport van A naar B) naast elkaar, is weer een andere situatie. We hebben toch ook geen twee wegennetten, twee waterleidingnetten of twee rioolstelsels met dezelfde functie naast elkaar liggen? Mocht er zich binnen de branche een calamiteit van omvang voordoen met maatschappelijke ontwrichting tot gevolg, dan kijkt men toch naar KPN om het probleem op te lossen. Dit is immers de organisatie die van oudsher een nutsfunctie had en nog niet zo heel lang geleden zelfs een aansluitplicht. Het veroorzaakt imagoschade en mogelijk claims, waardoor het belangrijk is calamiteiten te voorkomen. Daarvoor is KPN steeds afhankelijker van aannemers en leveranciers vanwege outsourcing, zelfs van cruciale functies. Het afbreukrisico voor KPN door een slecht beheer wordt daardoor steeds groter."

Keuzes

"Nationale netten van KPN en Ziggo/UPC zouden duidelijke keuzes moeten maken en een scheiding aanbrengen tussen dienstverlening en het transport. In datanetten vinden continu complexe reconstructies plaats, waarbij in dienst zijnde (cruciale) verbindingen omgezet moeten worden. Als het beheer niet op orde is en deze onjuiste informatie bevat, zou men zomaar verrast kunnen worden door ongewenste langdurige uitval van vitale verbindingen. Ter voorkoming investeer ik daarom stevig in informatiebeheer en de kwaliteit van de netwerkadministratie", zegt Thies die op zoek is naar een opvolger voor zijn bedrijf. "Ik nader de pensioengerechtigde leeftijd. Ik zoek een opvolger met eenzelfde intentie: het vergroten van maatschappelijk toegevoegde waarde."

Op orde

Volgens woordvoerder Stefan Simons heeft KPN zijn zaakjes meer dan op orde, ook op het gebied van technische kennis. Een en ander is volgens hem terug te vinden in de Europese Digital Economy & Society Index (DESI) over 2016, waar Nederland na Denemarken de tweede plaats inneemt. "KPN doet er juist alles aan om het kennisniveau zo hoog mogelijk te houden. Hiertoe worden enorme investeringen gedaan."


Nederland op tweede plaats in DESI Staafdiagram. Klik voor vergroting.

Gebrek aan kennismanagement

Ongebreideld uitbesteden door grote bedrijven is niet het hoofdprobleem, maar een gebrek aan kennismanagement, meent Prof. Dr. H. Akkermans, hoogleraar Supply Chain Management van Tilburg University. 'Uitbesteden van werk is zo oud als de weg naar Rome. Het werk wat je zelf niet meer kunt doen, moet je verdelen. Negentig procent van het werk wordt tegenwoordig door grote ondernemingen uitbesteed, daaronder ook veel kennis en daar kan het wel eens gaan wringen. Want wie heeft nog het overzicht? Specialistische kennis wordt uitbesteed maar systeemingenieurs die van oudsher het geheel kunnen overzien zijn er nog amper. Dan kan er in het geval van een calamiteit wel eens iets mis gaan, zoals bij Rijkswaterstaat. Dan weet de linkerhand niet meer wat de rechterhand doet."

Kostenbesparing

Het natuurlijk proces van uitbesteden is volgens Akkermans te vaak ingezet als kostenbesparing. "Het idee dat je flink op kosten bespaart bij uitbesteding klopt vaak niet. Sterker, de kosten gaan in veel gevallen vaak omhoog omdat nu specialistische kennis moet worden ingehuurd die in de eigen onderneming niet meer, of te weinig aanwezig is. Uiteindelijk betaal je hiervoor de hoofdprijs, zeker bij calamiteiten. Maar het kan ook anders. Kijk naar een bedrijf als ASML dat tijdens de crisis juist in kennis is gaan investeren. Daar plukken ze nu de vruchten van."

Ook bij KPN zullen we in de nabije toekomst vaker met storingen op het net te maken krijgen, verwacht Akkermans. "De Nederlandse kabelinfrastructuur is verouderd en als daarbij ook nog de kennis verdwijnt zullen we vaker last krijgen van stroomstoringen en het uitvallen van het internet. Bij een grote organisatie als KPN zijn de systeemingenieurs op twee handen te tellen. Om de systeemkennis op peil te houden moeten grote bedrijven investeren in nieuw technisch talent dat aan de hand van de oude garde het vak leert. Een soort meester-gezel-constructie. Dat moet niet morgen gebeuren maar vandaag. Anders is het wachten op problemen."

Redactie Nieuwsbank, Fred Kramer

Integrale overname met link naar deze pagina op Nieuwsbank is toegestaan