‘Iedereen journalist: Tijdbom onder de oude media’

Debatverslag 7 oktober 2016 Nieuwspoort

Den Haag, 20161007 -- “Niet iedereen is journalist.” Kordaat neemt politiek commentator en presentator Kees Boonman (Kamerbreed – NPO Radio 1) stelling. Tijdens een recent debat over de rol van journalistiek en sociale media in perscentrum Nieuwspoort benadrukt hij de verschillen. “Journalistiek vraagt om onafhankelijkheid, hoor en wederhoor,” aldus Boonman. En sociale media doen daar niet aan.

Publicist Willem Wansink en trainer-schrijver Roeland Schweitzer presenteerden op 7 oktober 2016 in Nieuwsuur hun boek Iedereen Journalist.
Iedereen met een smartphone beschikt over het complete instrumentarium van de journalist, beweren Schweitzer en Wansink.

Het mobieltje is zoekmachine, camera, recorder, tekstverwerker en zender. Alles in één. Mede hierdoor kantelt de wereld. Onomkeerbaar: een tijdbom onder de oude media. Hiermee verliest de democratie een anker en kan op drift raken.

Uitgangspunt van zowel boek als debat was dat de journalistiek steeds belangrijker wordt. Die mening werd hartstochtelijk verdedigd door Nico Kussendrager, jarenlang docent aan de School voor Journalistiek in Utrecht.
De teneur van het debat was positief. Wat kunnen sociale media en traditionele journalistiek van elkaar leren?

Sociale media fungeren vaak als roeptoeter, zo blijkt in de praktijk. Ze versterken de emocratie, maar lossen weinig op. In de toenemende berichtenstroom op Twitter en Facebook ontbreken duiding en nuance. Juist daarom ontstaat er meer behoefte aan betrouwbare informatie. Dat bleek ook uit de reacties van het publiek.

Tegelijkertijd wordt de situatie voor de klassieke journalistiek nijpend. Enerzijds daalt ook het vertrouwen in de media en neemt het bereik van kranten en publieke omroepen af. Anderzijds worden filmpjes op YouTube miljoenen keren bekeken en kan één tweet razendsnel de wereld over gaan. Advertentiegeld en abonnee-inkomsten verdwijnen naar de providers en internetgiganten als Facebook en Google. Maar daar werken geen onafhankelijke journalisten.

Vooralsnog lijkt burgerjournalistiek geen goed alternatief. Dat heeft meer met de tegenvallende honoraria te maken dan met de geconstateerde behoefte aan lokale en regionale berichtgeving. “Een beginnende schrijver kan amper leven van een stukje voor de krant,” was de boodschap van freelance copywriter, journalist en columnist Fen Verstappen.

Tussen neus en lippen door merkte Boonman op dat het inderdaad steeds moeilijker wordt je geld te verdienen in de journalistiek. Maar zijn wijnkelder vullen als dank voor alle gratis klusjes is daarentegen eenvoudig.

Toch kan de burgerjournalist een rol spelen. Daarvan getuigde Christiaan Triebert. Hij maakt deel uit van het digitale onderzoekscollectief Bellingcat. Triebert ontrafelde de WhatsApp-conversatie van de Turkse coupplegers en voorzag die van moment tot moment van de juiste beelden die hij op social media vond.

Triebert wil zich geen journalist noemen, aangezien anderen zijn informatie in artikelen verwerken. Ook daarom hield hij een pleidooi voor meer diepgaand onderzoek, waarbij de bronnen en de feiten publiekelijk worden verantwoord.

Iedereen heeft internet, 2 miljard mensen bezitten een smartphone. Daarmee kan iedereen permanent van alles de wereld insturen, betoogde co-auteur Schweitzer. Mede daardoor kunnen burgers ernstig worden beschadigd. Dit komt mede omdat slechts weinig journalisten verantwoording afleggen voor hun handelwijze. Laat staan dat gebruikers van social media dat doen.

Tijd voor diepgang en reflectie ontbreekt. Terecht waarschuwde Theo Jongedijk ervoor dat de journalistiek het ingestorte V & D achterna kan gaan. Jongedijk is oud-verslaggever van de Telegraaf en auteur van ‘Onthullingen van een nieuwsjager’. Het antwoord bestaat uit zelf op pad gaan, onderzoek doen, feiten checken. “De klassieke regels,” aldus Kussendrager.

In de wetenschap is nauwkeurige en gedocumenteerde bewijsvoering nodig. Waarom gebeurt dat niet in de journalistiek? Misschien moet het niveau van het vak naar een andere dimensie getild worden? Aldus arts en onderzoeker Armand Girbes, hoofd IC van het Vumc. Zijn suggestie klonk in elk geval als een stap in de goede richting.

Willem Wansink (ex-NOS-tv, Elsevier) leidde het debat. Het eerste exemplaar van Iedereen Journalist werd uitgereikt aan Hans Nijenhuis, hoofdredacteur van het AD.

TER INFO: “Iedereen journalist” schetst in kort bestek opkomst en ondergang van de klassieke journalistiek. Het boek is niet somber. Gebruikers van social media zijn nieuw in het vak journalistiek. Zij moeten nog leren en zij leren ook. Zo hebben diverse vloggers excuses gemaakt en ingezien dat zij moeten nadenken over het effect van hun vlogs.

Elf basisvoorwaarden voor de bonafide journalist sluiten het boek af.


(uitvergr@uitvergroot.nl)" border="0" hspace="5" vspace="5">

Roeland Schweitzer (l) en Willem Wansink, auteurs van Iedereen journalist. Foto © Hans Hordijk ((uitvergr@uitvergroot.nl), 06-54342749)


© Roeland Schweitzer / Willem Wansink
Iedereen journalist ISBN 978-90-818449-1-8  € 12,50
Ook als e-book verkrijgbaar € 5,90