Het wordt de komende jaren weer knokken om leraren. Is werken in het onderwijs aantrekkelijk genoeg om het op te kunnen nemen tegen andere veelgevraagde beroepen?

Half maart stonden bij de verschillende online vacaturebanken tegen de 1600 vacatures open. Een plotselinge explosie, want vorig jaar waren dat er veel minder.

Lokkertjes

Rotterdam hengelt met allerlei lokkertjes naar docenten, zoals een welkomstbonus van vijfduizend euro voor leraren basis- en voortgezet onderwijs die in de stad willen werken. En begin deze maand kwam daar nog een hotel met ontbijt bij voor jonge docenten exacte vakken en Duits.

Wie denkt dat het om een Randstad-probleem gaat, heeft het mis: in Limburg zijn veertig vacatures onvervulbaar. Met `kunst- en vliegwerk' wordt het onderwijs draaiende gehouden, zeggen rectoren in dagblad De Limburger. Via uitzendbureaus worden daar gepensioneerde docenten weer ingehuurd, iets dat ook in andere regio's gebeurt.

Met een griepgolf werd ook duidelijk dat het in het basisonderwijs begint te knellen. Er zijn al veel vacatures in de Randstad, maar dat aantal gaat de komende vijf jaar hard oplopen. Volgens Centerdata zijn er in 2020 zeker achtduizend leraren basisonderwijs te weinig. Dat kan nog meer worden omdat de aanmelding voor de pabo harder is gedaald dan voorzien en de instroom van asielzoekers nog niet is meegeteld.

In het voortgezet onderwijs verschillen de tekorten per vak. Nu wordt er misschien nog gevochten om leraren Nederlands en biologie, dat is volgens Centerdata over een paar jaar weer afgelopen. Maar voor vakken als natuurkunde, scheikunde, klassieke talen, Duits en Frans zal het blijven knellen.

De verwachting is ook dat er bij een aantrekkende economie tekorten aan docenten mbo gaan ontstaan, zeker bij vakken die ook elders op de arbeidsmarkt gewild zijn. Die enorme vraag naar leraren komt er dus niet omdat er meer kinderen zijn, want dat zijn er over de hele linie minder. Maar het is de combinatie van een lage instroom in de lerarenopleidingen en de pensioengolf onder oudere docenten.

Reden voor het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht om voor de hele pedagogische sector de stormbal te hijsen. Het ROA typeert de mogelijke knelpunten voor de pedagogische sector om aan voldoende mensen te komen als `groot'. Binnen die sector zijn er nog wel wat uitzonderingen, maar om leraren wordt gevochten.

En niet alleen om leraren. Er zijn meer beroepen waar bij de aantrekkende economie banen zat voor zijn. Het ROA noemt managers, technici en ict'ers. En dat betekent weer dat de concurrentie toeneemt voor de exacte vakken. Bij leraren techniek. En voor schoolleiders. Kan het onderwijs die concurrentieslag wel aan?

Plussen en minpunten

Werken in het onderwijs kent veel plussen: bovengemiddeld veel vakantie, een maatschappelijk nuttig beroep, werken met opgroeiende kinderen, relatief veel autonomie in de uitvoering. Het onderwijs kent natuurlijk ook belangrijke minpunten. De hoge werkdruk die zich vertaalt in een uitzonderlijk hoog percentage burn-outklachten en een relatief laag salaris. Juist op dat laatste punt waarschuwt de Oeso, de club van rijke industrielanden, in het laatste landenrapport.

Hoe belangrijk een concurrerend salaris is, blijkt nu al aan de overkant van de Atlantische Oceaan. In de Verenigde Staten worstelen meerdere staten met een snel groeiend lerarentekort. Het wonderlijke was dat tijdens de economische crisis de aanmelding voor de lerarenopleidingen daar niet toenam, wat bij eerdere dips wel het geval was. In combinatie met een grote pensioengolf, zitten ook daar de schoolboards met de handen in het haar. In Oklahoma werden 850 klassen geschrapt; in de overgebleven klassen is het proppen. In het land dat belastingverhoging haast als een aantasting van de grondwet ziet, worden toch in veel staten de belastingen verhoogd om leraren beter te kunnen betalen. Zelfs door republikeinse politici.

Extra investeringen

In Nederland groeit het tekort gestaag en volgend jaar maart zijn er verkiezingen. PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom begon vroeg aan zijn verkiezingscampagne. Als de sociaaldemocraten weer gaan regeren, wil de partij in stappen jaarlijks 10 miljard extra aan onderwijs uitgeven op een begroting van 354 miljard nu. In dagblad Trouw zei Samson dat hij met dat geld leraren `twee keer zo goed wil opleiden, twee keer zo veel wil betalen en ook twee keer zo snel afscheid van ze wil kunnen nemen als het echt niet gaat.'

Opmerkelijk voor een partij die jarenlang een nullijn handhaafde voor het onderwijs. Misschien het begin van een noodzakelijke omslag, waar de AOb al jaren duidelijk over is. Alleen met een concurrerend salaris en een lagere werkdruk wordt het beroep weer aantrekkelijker en kunnen tekorten worden voorkomen.