Doorbraak in preventie tuberculose door voorspellende bloedtest

24 maart 2016 | NIEUWSBERICHT

Een internationaal consortium van onderzoeksinstellingen heeft een manier ontdekt om te voorspellen wie actieve tuberculose zal ontwikkelen. De gevolgen voor de preventie van deze ziekte zijn groot. De doorbraak, waaraan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) bijdroeg, staat beschreven in het artikel `A prospective blood RNA signature for tuberculosis disease risk', gepubliceerd in het vooraanstaande medische tijdschrift The Lancet.

Prof. Tom OttenhoffDe meeste mensen worden niet ziek na besmetting met de tuberculosebacterie; slechts 5 tot 10 procent ontwikkelt actieve tuberculose. Bij het overgrote deel blijft de infectie latent sluimeren zonder ooit klachten te geven. "We ontdekten dat we aan de hand van RNA-bloedprofielen voor het eerst kunnen voorspellen wie van deze mensen actieve tuberculose ontwikkelt en wie niet", zegt Tom Ottenhoff, hoogleraar immunologie bij de afdeling Infectieziekten van het LUMC en een van de hoofdauteurs van het artikel. "We kunnen daarbij enkele maanden tot maar liefst een jaar vooruitkijken, wat een enorme impact kan hebben op behandelingen en klinische onderzoeken."

Langlopend en complex project

Het onderzoek maakt deel uit van het Grand Challenge 6-programma van de Bill & Melinda Gates Foundation. Andere betrokken subsidiegevers zijn National Institutes of Health en de Europese Commissie. Tom Ottenhoff is als hoofd van de onderzoeksgroep mycobacteriele infectieziekten van het LUMC al lange tijd betrokken bij het onderzoek. "Dit langlopende en complexe project startte in 2004", zegt hij. "Bijzonder is dat de eerste aanzet plaatsvond bij het LUMC. Mijn oud-collega Michel Klein en ik dachten het project uit en zetten het op. Toen het grootschaliger werd, besloten we het management over te dragen."

Voorspellend patroon in bloedprofielen

De publicatie in The Lancet is het eerste grote paper die het project oplevert. Onderzoekers namen bloedmonsters af bij geinfecteerde personen uit Zuid-Afrika, Oeganda en Gambia en volgden hen lange tijd. Ze analyseerden vervolgens op verschillende tijdstippen met behulp van geavanceerde RNA-sequencing de bloedmonsters van degenen die na verloop van tijd tuberculose ontwikkelden. De onderzoekers vergeleken die met profielen van geinfecteerde mensen die niet ziek werden. In de RNA-profielen van degenen die later tuberculose ontwikkelden bleek een patroon te zitten met een krachtig voorspellende waarde.

Gerichte, preventieve behandeling

"Zorgverleners kunnen nu door behandeling met een antibioticum zorgen dat mensen niet ziek worden en bovendien anderen niet kunnen besmetten", zegt Ottenhoff. Op diverse plekken in de wereld, waaronder onderzoeksgebied Zuid-Afrika, hebben mensen een sterk verhoogd risico op besmetting met de tuberculosebacterie. Ottenhoff: "Het is nu mogelijk om een eenvoudige test te ontwikkelen, die gebruikt kan worden in gebieden met weinig technische voorzieningen." De afdeling Infectieziekten van het LUMC doet onder meer onderzoek naar afweerstoornissen, lepra, HIV/AIDS en reizigersgeneeskunde. Voor tuberculose ontwerpen onderzoekers er betere vaccins en diagnostische testen om infectie vast te stellen.