Precies 150 jaar na de eerste reconstructie van een dodoskelet verschijnt vandaag een nieuwe monografie over deze in de 17e eeuw uitgestorven reuzenduif. In de 15e Memoir van de Society of Vertebrate Paleontology wordt voor het eerst een compleet skelet van een dodo minutieus beschreven en in een anatomisch correcte houding weergegeven. Deze houding verschilt nogal van de oude versie. De dodo blijkt een veerkrachtige vogel die fier rechtop stond en perfect was aangepast aan zijn leefomgeving.

Het dodoskelet dat paleontoloog Sir Richard Owen 150 jaar geleden in elkaar zette, was niet compleet en samengesteld uit een verzameling losse botten, gevonden in een moerasgebied op Mauritius. Als basis voor de skeletmontage gebruikte Owen een silhouet van een dodo gebaseerd op een schilderij van Roelandt Savery (1576-1639), waar hij de botten als een legpuzzel inpaste. Dit leverde een voorovergebogen en onstabiele vogel op.

In de nieuwe wetenschappelijke atlas wordt een geloofwaardiger beeld van de vogel geschetst. Dit is voor een deel te danken aan amateur-paleontoloog Etienne Thirioux, die tussen 1899 en 1910 enkele bijzondere vondsten op het eiland Mauritius deed, waaronder die van het enige complete skelet van een enkele dodo. Dit skelet is sinds jaar en dag aanwezig in het Natural History Museum te Port Louis, Mauritius, maar was nog niet eerder wetenschappelijk onderzocht. Het tweede dodoskelet dat uitgebreid is onderzocht, is ook afkomstig van Thirioux en bevindt zich in het Durban Natural Science Museum in Zuid-Afrika. Dit skelet is ook grotendeels compleet, maar bevat beenderen van meerdere exemplaren.

Society of Vertebrate Paleontology

Snavel met slotsysteem

De in Amerika wonende Nederlandse onderzoeker Leon Claessens en zijn team hebben de twee Thirioux-skeletten met behulp van een 3D-laserscanner bot voor bot gescand. Vervolgens hebben ze de botten in een meer aannemelijke houding neergezet. Enkele opmerkelijke details kwamen bij het onderzoek van de skeletten aan het licht. Onderzoeker Hanneke Meijer kwam tot de conclusie dat de snavel van de dodo afwijkend groot is in verhouding tot de schedel en ontdekte dat de snavel een soort slotsysteem heeft, dat de vogel in staat stelde hard te bijten. Claessens ontdekte dat de dodo verbeende knieschijven had, hetgeen suggereert dat de vogel goed kon (hard)lopen. In reisverslagen uit de 17e eeuw wordt van beide feiten - het rennen en het bijten - al melding gemaakt. De wetenschap lijkt deze getuigenissen nu te ondersteunen.

Habitat van de dodo

De monografie begint met een reconstructie van het ecosysteem van de dodo, gebaseerd op onderzoek van een 4200 jaar oud dodo-massagraf op Mauritius dat in 2005 door Kenneth Rijsdijk van het UvA Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica is herontdekt . Rijsdijk: "We hebben bijna 10 jaar veldonderzoek moeten doen om te begrijpen hoe het ecosysteem van de dodo eruit heeft gezien en waarom duizenden van deze vogels stierven tijdens een extreme klimaatverandering 4200 jaar geleden. De dodo bleek echter veerkrachtig en wist te overleven - tot een ernstiger gevaar dreigde: de mens, met in zijn kielzog de ratten en varkens die de eieren van de dodo vraten. Toen was het met de dodo snel gedaan."

Het onderzoek staat onder leiding van Leon Claessens (College of the Holy Cross, Worcester, VS), Kenneth Rijsdijk (Universiteit van Amsterdam), Hanneke Meijer (University Museum of Bergen, Noorwegen) en Julian Hume (Natural History Museum, Londen). Claessens, Rijsdijk en Meijer begonnen het onderzoek naar de leefomgeving en de anatomie van de dodo bij Naturalis Biodiversity Center in Leiden.

Publicatiegegevens

Leon P. A. M. Claessens, Hanneke J. M. Meijer, Julian P. Hume en Kenneth F. Rijsdijk (eds.): Memoir 15. Anatomy of the Dodo (Raphus cucullatus L., 1758): An Osteological Study of the Thirioux Specimens, Journal of Vertebrate Paleontology, Volume 35: supplement to Number 6, Society of Vertebrate Paleontology Memoir 15.

Gepubliceerd door Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica