14-03-2016

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) zet in 2015 een stevig resultaat neer: het werk van ACM leverde consumenten ongeveer 1,3 miljard euro aan voordeel op. Dat is 170 euro per huishouden. ACM heeft in verschillende zaken ruim 24 miljoen euro aan boetes uitgedeeld en consumenten hebben ruim 60.000 signalen gedeeld via Consuwijzer.

Deze wapenfeiten komen uit het jaarverslag van ACM over 2015. ACM brengt naast het jaarverslag ook het Signaal uit. Hierin richt ACM zich rechtstreeks tot beleidsmakers. In het Signaal 2016 vraagt ACM aandacht voor duidelijke spelregels bij de keuze tussen publieke belangen. Chris Fonteijn, voorzitter ACM: `Leg als overheid publieke belangen duidelijk vast. Zo vermijd je onnodige onduidelijkheden, zeker als een onderneming naast commerciele ook publieke belangen behartigt.'

Het Signaal 2016: het publieke belang als anker voor goed overheidsbeleid

In het Signaal 2016 staat het spanningsveld tussen verschillende publieke belangen centraal. ACM illustreert dit met voorbeelden uit overheid en markt, de energiesector en de gezondheidszorg. Welk publiek belang krijgt voorrang als de overheid zich met verschillende petten op bemoeit met de markt? Om het ene belang van de overheid te behartigen, worden soms andere belangen van de overheid als marktspeler belemmerd, zoals concurrentie- of consumentenbelangen.

Chris Fonteijn: `Behartigt een onderneming naast commerciele belangen ook een publiek belang? Leg deze belangen dan expliciet en eenduidig vast. Zo wordt bij conflicterende belangen inzichtelijk hoe belangen zich tot elkaar verhouden, en kunnen we politieke en beleidsmatige discussies over de rechtmatigheid van activiteiten vermijden. Dat komt uiteraard ook het toezicht van ACM ten goede.'

ACM vindt het onwenselijk als het realiseren van een publiek belang afhankelijk is van het succes van commerciele activiteiten. Als het commercieel niet lekker loopt, komt het publieke belang in de knel. Chris Fonteijn: `Bij de aanbesteding van de HSL-Zuid hebben we daarvan voorbeelden gezien: de NS wilde de eigen monopoliepositie op het Nederlandse spoor behouden. De overheid als aandeelhouder vond vooral de financiele opbrengsten belangrijk. Het reizigersbelang werd zo ondergeschikt aan het commerciele belang. Met alle negatieve gevolgen van dien.'

Een ander voorbeeld komt uit de gezondheidszorg. ACM constateert dat zelfregulering in de gezondheidszorg alleen kan slagen als de wetgever beleidskeuzes maakt. Chris Fonteijn: `Kom tot een afweging tussen belangen. Vermijd de situatie waarin ACM een negatief besluit moet nemen in het belang van de mededinging, omdat ACM de voordelen - die er misschien wel zijn- niet kan controleren. Dit leidt mogelijk niet tot de beste uitkomst voor patient en verzekerde. Maatschappelijk een onwenselijke situatie'.

Jaarverslag: sommige instrumenten minder zichtbaar, maar niet minder effectief

ACM koos ook in 2015 voor oplossingen die het meest effectief zijn voor markt- en consumentenproblemen. Sommige instrumenten zijn heel zichtbaar, zoals een miljoenenboete voor een kartel in natuurazijn. Sommige instrumenten zijn minder zichtbaar, maar niet minder effectief. Zo heeft de rechtbank zich in 2015 positief uitgesproken over het gebruik van een toezeggingsbesluit in de zaak Buma/Stemra.

Chris Fonteijn: `In 2015 heeft de rechter bevestigd dat ACM gebruik mag maken van mystery shoppers. Daarnaast hebben we bijvoorbeeld consumenten geinformeerd over hun rechten bij online aankopen, maar ook gebruik gemaakt van een last onder dwangsom voor energieaanbieders die onjuiste informatie verstrekten.'

In het `marktanalysebesluit ontbundelde toegang' heeft ACM besloten dat KPN concurrerende aanbieders de komende drie jaar toegang moet blijven bieden tot haar vaste koper- en glasvezelnetwerk. Consumenten blijven daardoor keuze houden uit diverse leveranciers. In de energiebranche heeft ACM maatregelen geimplementeerd om de benutting van grensverbindingen voor elektriciteit te verbeteren. ACM maakte handel over de grenzen gemakkelijker door nieuwe veilingregels. Deze maatregelen leveren een lagere elektriciteitsprijs op door slimmere benutting van het elektriciteitsnetwerk.

* ACM Jaarverslag 2015

In 2015 heeft het ministerie van Economische Zaken laten onderzoeken in hoeverre ACM een doelmatige en doeltreffende toezichthouder is. Onderzoeksbureau Kwink concludeert dat ACM de beoogde besparingen van de fusie heeft behaald. Wel vraagt Kwink aandacht voor het verkorten van doorlooptijden van zaken. In 2015 heeft ACM hierin geinvesteerd; voor 2016 is dit opnieuw een aandachtspunt.

Zie ook

ACM Signaal 2016