Een school kan per juli 2017 alleen nog maar `voldoen', of `niet voldoen' aan de wet. Ook kan ze nog steeds `zeer zwak' worden. De inspectie mag vervolgens best haar eigen predicaten uitdelen, maar dan moeten deze wel heel duidelijk zijn gebaseerd op `bevindingen' en niet op harde `oordelen'.

Het was nogal een woordenstrijd: komen tot nieuwe wetteksten die de uitdijende inspectie-invloed moeten indammen en die tegelijkertijd de overheidsinstantie de ruimte geven om scholen te stimuleren. De Eerste Kamer stemde deze week over het initiatiefwetsvoorstel van SGP, D66 en CDA dat in september al door de Tweede Kamer is aangenomen.

De Senaatsleden toonden zich over het algemeen positief. Wel werden nog twee moties aangenomen. Eentje moet voorkomen dat via een sluipweg - de zogenaamde lijst aan `deugdelijkheidseisen' - de druk op het onderwijs om aan talloze criteria te voldoen toch weer groter wordt. En in de tweede motie werd nogmaals benadrukt dat het onderscheid tussen de controlerende en stimulerende taak van de inspectie heel duidelijk moet zijn.

Pilots

Tegelijk met dit wettelijke traject is de inspectie - die duidelijk aan banden wordt gelegd - haar eigen nieuwe toezichtkaders aan het testen, in de vorm van pilots op honderden scholen. In die nieuwe kaders kijken inspecteurs juist naar meer onderwerpen dan voorheen en werken ze met maar liefst vijf stempels: zeer zwak, zwak, voldoende, goed en excellent.

Staatssecretaris Sander Dekker onderstreepte tijdens het debat met de Eerste Kamer op 1 maart dat het nog om `concepttoezichtkaders' gaat. De inspectie probeert de scheiding tussen controleren en stimuleren al wel duidelijker te maken door "te werken met soms wat meer cursief gedrukte dingen die dan betrekking hebben op de kwaliteitsaspecten en door de overige elementen en de deugdelijkheidseisen wat steviger neer te zetten", aldus de staatssecretaris.

Schoolplan

Wat verder opvalt in de nieuwe wetteksten is dat het schoolplan belangrijker wordt. Voorheen kon een schoolplan gelden voor meer scholen onder hetzelfde bestuur. Dat mag straks niet meer. Ook is het verplicht om in de schoolplannen voor na juli 2017 zaken als het schoolklimaat, veiligheid, ondersteuning aan zorgleerlingen en het personeelsbeleid te beschrijven. Het idee is dat de inspectie zo uit het schoolplan de ambities van een school kan lezen. En dat de inspecteur dan als `critical friend' meekijkt in hoeverre de eigen doelen van de school worden gehaald.

Hoe het inspectierapport er straks in de praktijk uit komt te zien - twee losse rapporten, of een gecombineerd document - is nog niet duidelijk. Wel worden zowel het harde oordeel, waarbij de school aan de wet wordt getoetst, als het stimulerende deel openbaar gemaakt.