Europese stresstest bevestigt kwetsbaarheden pensioenfondsen
De Nederlandse pensioensector is kwetsbaar voor schokken op de financiele markten omdat pensioenfondsen in de huidige lage-rente-omgeving nauwelijks beschikken over buffers om die schokken op te vangen, en in Europees perspectief een hoog risicoprofiel hebben. Dat beeld komt naar voren in de
vandaag bekend gemaakte resultaten van de stresstest die de Europese toezichthouder voor verzekeraars en pensioenfondsen, EIOPA, vorig jaar heeft uitgevoerd onder pensioenfondsen in Europa. Het is de eerste keer dat EIOPA een dergelijke stresstest heeft uitgevoerd.
EIOPA Stresstest
In de financiele wereld is een stresstest een gangbaar middel om te toetsen hoezeer een instelling bestand is tegen schokken. Doel van de stresstest van EIOPA is om de weerbaarheid van pensioenfondsen te toetsen en om mogelijke systeemrisico's te identificeren. Voor wat betreft die
systeemrisico's stelt EIOPA dat er op grond van deze test momenteel geen bewijs is te vinden voor het bestaan van systeemrisico's die hun oorsprong vinden in de pensioensector.
Om de weerbaarheid van pensioenfondsen te testen, zijn in de stresstest slecht-weer-scenario's toegepast, zoals neerwaartse schokken op de aandelenkoersen en de rente, en is gekeken naar de effecten daarvan op de verschillende pensioenfondsen.
De stresstest is gebaseerd op de cijfers over 2014. De Nederlandse pensioenfondsen die aan de test hebben meegedaan, beheren bij elkaar meer dan 50% van de Nederlandse pensioenfondsbeleggingen. EIOPA heeft niet bekend gemaakt om welke pensioenfondsen het gaat. DNB bespreekt de resultaten van
de stresstest met de fondsen die hebben deelgenomen.
Scenario's in EIOPA stresstest
Voor de stresstest zijn twee macro-economische scenario's en een langleven-scenario gebruikt.
Het eerste scenario gaat uit van aanzienlijk dalende zakelijke waarden (zoals aandelen en vastgoed), een dalende rente en stijgende spreads. Er wordt daarbij aangenomen dat beleggingen in activa die voorheen een `safe haven' status hadden, zoals bepaalde staatsobligaties, deze status
verliezen. In het tweede macro-economische scenario daalt de rente iets meer dan in het eerste scenario, maar zijn er ook markten in zakelijke waarden die minder geraakt worden. In het langleven-scenario gaat EIOPA uit van een stijging van de levensverwachting met twintig procent.
Nederlandse pensioenfondsen worden vooral in de eerste twee scenario's hard geraakt. De belangrijkste reden hiervoor is dat de Nederlandse pensioensector een relatief grote portefeuille zakelijke waarden kent en het renterisico beperkt wordt afgedekt. De impact van de langleven-schok is voor
Nederlandse pensioenfondsen beperkter.
Pensioenfondsen kwetsbaar
Deze uitkomsten van de stresstest bevestigen het beeld dat Nederlandse pensioenfondsen kwetsbaar zijn. Nederland kent voor pensioenfondsen een systeem van buffers om schokken op te vangen. De lage rente heeft een groot beroep gedaan op die buffers, waardoor veel pensioenfondsen niet meer goed
in staat zijn om schokken op te vangen. Het is belangrijk dat pensioenfondsen hierover realistisch en helder zijn naar hun deelnemers. In het pensioentoezicht kijkt DNB in 2016 daarom nadrukkelijk naar de financiele opzet van pensioenfondsen en de manier waarop pensioenfondsen de deelnemers
informeren over hun financiele positie.
Vergelijkbaarheid Europese pensioenstelsels
Europa kent veel verschillende pensioenstelsels. Er zijn bijvoorbeeld verschillen tussen buffereisen, de waarderingsgrondslagen, zoals de hoogte van de rekenrente, en de omgang met tekorten. Deze verschillen maken dat de uitkomsten van de stresstest op nationale grondslagen moeilijk
vergelijkbaar zijn. EIOPA heeft daarom de resultaten gepubliceerd zowel op basis van de nationale toezichtraamwerken als op basis van een ontwerp voor een raamwerk met gelijke waarderingsregels. Dat laatste raamwerk maakt onderlinge vergelijkbaarheid van de resultaten uit de stresstest beter
mogelijk.
In tegenstelling tot het raamwerk met gelijke waarderingsregels zijn risico's bij de nationale raamwerken, uitgezonderd die van Nederland, vaak impliciet (en daarmee minder zichtbaar) gemaakt door het gebruik van lichtere waarderingsregels, met name een hogere rekenrente. De impact van de
stresstest op pensioenfondsen op basis van het raamwerk met gelijke waarderingsregels verschilt dan ook minder tussen landen. Wel blijkt dat in veel landen de risico's vooral bij de werkgever liggen, waar in Nederland de risico's momenteel als gevolg van de huidige lage dekkingsgraden vooral
bij de deelnemers liggen.
U leest alle uitkomsten in het rapport van EIOPA.