29 JAN 16. Als er in een ziekenhuis iets fout loopt bij de zorg voor een patient is niet alleen die patient daar het slachtoffer van. Ook de artsen en het verplegend personeel krijgen te maken de gevolgen van zo'n incident. Zij zijn de "second victims". Ze kampen nadien soms met slapeloosheid, flashbacks, het verlies van zelfvertrouwen of de angst voor een nieuw incident. Onderzoek aan het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid (LIGB) ging na wat de impact van een dergelijke incident is op het betrokken personeel.

Doctoraatsstudente Eva Van Gerven vroeg aan 5788 artsen en verpleegkundigen of zij het voorbije jaar te maken kregen met een zogenaamd `patientveiligheidsincident' (PVI). Bij een PVI leidde een incident in het ziekenhuis mogelijk tot schade aan de patient. In de voorbije 6 maanden was 9% van de ondervraagden betrokken bij een dergelijk PVI. Bij deze groep kon de onderzoekster een grotere kans vaststellen op bijvoorbeeld burn out of problematisch medicatiegebruik.

Uit 31 diepte-interviews bleek dat personeel dat te maken krijgt met een PVI zowel persoonlijk als professioneel getroffen kan worden. Het effect is afhankelijk van verschillende factoren. Deze factoren hebben zowel te maken met de persoon zelf, met de impact van het incident op de patient als met de organisatie waarin het "second victim" werkt.

Voor haar onderzoek bekeek Eva Van Gerven ook in hoeverre de Belgische ziekenhuizen een ondersteuningsprotocol hebben voor hun personeel in het geval van een PVI. Slechts 50 % van de instellingen die deelnamen aan de bevraging bleek een ondersteuningsplan te hebben en geen enkel protocol voldeed volledig aan de internationale adviezen.

Een derde aspect van het onderzoek richtte zich op de aspecten die de impact en verwerking beinvloeden. "De psychologische impact van een PVI is groter als het incident ernstiger is voor de patient, wanneer de persoon in kwestie zich verantwoordelijk voelt of wanneer het om een vrouwelijke zorgverlener gaat. Dat konden we concluderen uit een bevraging bij 913 artsen, verpleegkundigen en vroedvrouwen, die betrokken waren bij een incident", zegt Eva Van Gerven. "Bovendien ligt de psychologische impact lager bij zorgverleners die werken in een organisatie met een veiligere en meer open cultuur."

"We stellen voor om in elk ziekenhuis specifieke ondersteuningsmechanismen uit te werken en te implementeren en zo de zorg aan medewerkers die betrokken zijn bij een PVI te verbeteren", zegt professor Kris Vanhaecht, co-promotor van het onderzoek. "Meer openheid over incidenten zowel tussen de betrokken medewerkers, tussen medewerkers en directie als met patienten en familie is een belangrijk werkpunt voor het toekomstig kwaliteitsbeleid in de Vlaamse ziekenhuizen."

Dit onderzoek werd gepromoot door Prof. Walter Sermeus (LIGB), Prof. Martin Euwema (Arbeids- & Organisatiepsychologie & Opleidingskunde) en Prof. Kris Vanhaecht (LIGB / UZ Leuven)