De decentralisaties van het sociaal domein dragen grote beloften voor democratisering in zich. Wat komt er in de praktijk van deze beloften terecht en wat er nodig is om het democratisch potentieel van de decentralisaties (nog) beter te benutten? Deze vragen staan centraal in het essay dat Evelien Tonkens schreef voor de bundel De decentralisaties in het Sociaal Domein: wie houdt er niet van kakelbont, die de Transitiecommissie Sociaal Domein donderdag 21 januari aanbood aan minister Plasterk.

In het publieke debat over de decentralisatie gaat het zelden over de belofte tot democratisering, schrijft Evelien Tonkens. Daar gaat het meestal over mogelijke en actuele tekorten aan zorg en hulp. Je zou daarom bijna vergeten dat met de decentralisaties ook een fundamenteel andere , meer democratische verhouding tussen burgers en overheid in het sociaal domein wordt beoogd. Met decentralisaties wordt beleid over lokale problemen als zorg, welzijn en re-integratie lokaal gemaakt. Dat moet democratische controle directer en effectiever, en beleid navenant responsiever maken.

Maar dat is niet alles. De democratische ambitie van de decentralisaties reiken veel verder, in meerdere opzichten. De decentralisaties dragen grote beloften voor democratisering in zich. Er is echter ook een aantal factoren dat inlossing van deze beloften bemoeilijkt. Wat komt er in de praktijk van deze beloften terecht, wat dit zegt over de vooronderstellingen en/of de vormgeving ervan, en wat er nodig is om het democratisch potentieel van de decentralisaties (nog) beter te benutten? Dat zijn de vragen die in het essay van Tonkens centraal staan.

Ze behandelt deze in drie stappen, door respectievelijk te kijken naar het niveau van de gemeente (ambtelijke organisatie, bestuur en raad), het niveau van instellingen en uitvoerende professionals, en het niveau van burgers. Tonkens baseert zich daarbij vooral op de ervaringen in de zes gemeenten waarin collega's onder leiding van Jan Willem Duyvendak en haarzelf onderzoek doen: Sittard-Geleen, Eindhoven, Rotterdam, Amsterdam, Zwolle en Leeuwarden.

PDF-bestandDe decentralisaties in het Sociaal Domein: wie houdt er niet van kakelbont is de nieuwste rapportage van de Transitiecommissie Sociaal Domein. Deze commissie is in september 2014 door het kabinet opgericht om een vinger aan de pols te houden in het kader van de decentralisaties in het sociaal domein. Volgens de commissie gaan de decentralisaties niet alleen over zorg, participatie en onderwijs maar ook, en misschien zelfs in de eerste plaats, om een andere relatie tussen burgers en overheid.

Voor de bundel vroeg de commissie zeven essayisten om hierop te reflecteren en de vraagstukken van diversiteit en bureaucratie, van samenwerking en democratie, van verantwoording en maatschappelijke opbrengsten nader te verkennen. Dat waren niet alleen Evelien Tonkens van de Universiteit voor Humanistiek, maar ook Tineke Abma, Rene ten Bos, Herman van Gunsteren, Arjo Klamer, Pauline Meurs en Martijn van der Steen. Fotografe Janine Schrijver maakte een essay in beeld: haar foto's zijn verspreid in de essaybundel te zien. Voorzitter Han Noten schreef het voorwoord.