Het schoolvak Nederlands moet drastisch veranderen. Het eindexamenprogramma is verouderd, het vak heeft te weinig inhoud, leerlingen vinden het maar saai en docenten kampen met een hoge werkdruk. "Er moet iets gebeuren", zegt Theo Witte, neerlandicus van de Rijksuniversiteit Groningen.

Samen met docenten Nederlands en wetenschappers van acht universiteiten schreef Witte het `Manifest Nederlands op School'. Daarin staan stellingen die het vak moeten verbeteren. Voor het manifest spraken de opstellers met onderwijsonderzoekers, didactici, wetenschappers en docenten.

Werkelijkheid

"Het vak is van de werkelijkheid vervreemd, het is niet herkenbaar voor leerlingen", zegt Witte. "In schoolboeken gaat het over een betoog, uiteenzetting of beschouwing, maar leerlingen komen met allerlei soorten teksten in aanraking zoals blogs." De opstellers van het manifest vinden dat het vak onvoldoende aansluit bij de maatschappelijke eisen voor taalvaardigheid en geletterdheid. Het hoofddoel zou moeten zijn dat leerlingen kennis en vaardigheden ontwikkelen in taal, communicatie, literatuur en cultuur.

Creatief schrijven komt nu bijna niet terug in het lesprogramma en het vak geeft geen inzicht in taal en literatuur. "Vaak wordt de vraag gesteld: benoem het stijlfiguur. Of wat is het motief? Het gaat vaak over de vorm en niet om de inhoud", zegt Witte.

Ook hoeven leerlingen nu bijna niets te weten over taal, terwijl vragen als: waarom verandert de Nederlandse taal en waarom hebben we een standaard taal ook interessant zijn. Bij het onderdeel literatuur moet het vaker over de inhoud gaan en niet alleen om het goede antwoord. Witte: "Bij het boek Oeroeg van Hella Haasse kun je aan leerlingen vragen welke foefjes de schrijver heeft gebruikt om het verhaal spannend te maken. En niet alleen: wat was het thema ,vertelstandpunt of motief? Het moet meer vanuit het ambachtelijke en niet vanuit de literatuurwetenschap", zegt Witte.

Schrijven

Het schrijven zelf schiet er nu vaak bij in. Daar moet meer aandacht voor komen en het moet centraal worden getoetst. Universiteiten en hogescholen bieden bijspijkercurssussen aan omdat de schrijfvaardigheid vaak ondermaats is. "Een schrijfopdracht zorgt voor veel nakijkwerk en leraren geven soms wel aan 250 leerlingen les. Ze schrappen die opdrachten om hun eigen werkdruk te reguleren."

Het manifest richt zich nu vooral op de havo en vwo, maar ook in het vmbo en op roc's moet het vak herzien worden. De eindexamen-eisen zullen moeten worden aangepast. "Het moet echt structureel anders", zegt Witte. Maar de opstellers weten ook, dan ben je zo tien jaar verder. Toch is het nodig. In het manifest staat: `Veel docenten Nederlands geven bevlogen en inspirerend les, maar toch is niemand echt tevreden over het vak.'