De parlementaire democratie kan haar grote voordeel er mee doen als de burgers veel meer betrokken zijn dankzij de digitale mogelijkheden die er zijn. In dit opzicht kan een nieuwe staatscommissie inderdaad nieuwe inzichten een ruime kans geven. 50PLUS zou dit toejuichen.

Met deze woorden sloot senator Jan Nagel zijn bijdrage af aan het debat op 19 januari in de Eerste Kamer over een mogelijke staatscommissie Bezinning parlementair stelsel. Nagel sprak in eerste instantie over gemengde gevoelens bij de 50PLUS-fractie.

"Allereerst hield de vraag ons bezig waarom de VVD deze gedachte in deze periode heeft gelanceerd. En als tweede vraag: zijn er inmiddels niet al te veel commissies geweest die alle mogelijke veranderingen hebben bestudeerd en van aanbevelingen hebben voorzien?"

Nagel voegde daar nog een derde aspect aan toe. "De kiezers mogen in de regel slechts eenmaal in de vier jaar een stem uitbrengen en moeten dan maar afwachten wat de partijen waarop ze gestemd hebben, met de aan de partijen afgestane macht gaan doen. De huidige coalitie van VVD en PvdA is een schoolvoorbeeld van wat de VVD- en PvdA-kiezers niet hebben gewild. In deze moderne tijd zijn er nieuwe middelen om de kiezer er vaker en nadrukkelijker bij te betrekken. 50PLUS is een groot voorstander van de directe democratie en heeft dat ook in het partijprogramma staan."

Senator Jan Nagel ging in op het VVD-gedrag bij de kabinetsformatie: "Bij de vorming van het kabinet Rutte II vergaten de VVD en de PvdA dat een meerderheid in de Eerste Kamer noodzakelijk zou zijn om met daadkracht te kunnen regeren. Juist als men wil dat de Eerste Kamerfracties geen eigen politieke rol gaan spelen, moet men blij zijn als men overeenkomstig de Tweede Kamerfracties stemt. Daarmee wordt het primaat van de direct gekozen volksvertegenwoordiging nog eens bevestigd. Maar de VVD draaide het om. De VVD-fractieleider in de Tweede Kamer, Halbe Zijlstra, sprak in een interview over een onbestuurbare situatie en vond dat de Eerste Kamer moest worden afgeschaft als ze het kabinet zou dwarsbomen. VVD-senator De Grave sloot zich daarbij aan en verklaarde dat niet eerder het kabinet op zo'n grote schaal het regeren onmogelijk werd gemaakt. En passant werd door beide VVD-coryfeeen vergeten dat het juist de VVD-fractie in de Senaat was die bij monde van Loek Hermans een kabinetsbesluit over een inkomensafhankelijke zorgpremie blokkeerde. Deze gebeurtenissen vergeten wij evenmin."

Na de Tweede Wereldoorlog zijn er vele commissies geweest die over talrijke onderwerpen alle pro's en contra's uitvoerig hebben geschilderd, bracht Jan Nagel in herinnering. Vele aanbevelingen haalden nooit de eindstreep vanwege de grote politieke verdeeldheid, maar bijna alles is in het verleden al in kaart gebracht. De politieke verdeeldheid maar ook de politieke starheid is de reden dat ons parlementair stelsel op een aantal punten slecht functioneert, meende de 50PLUS-senator.

Een nieuwe staatscommissie zal volgens hem, als het al met aanbevelingen komt waarvoor de gewenste parlementaire meerderheid bestaat, de nodige tijd vergen en als het tot grondwetswijzigingen moet leiden dan praten we al snel over een periode van 6 a 8 jaar. De kans dat het politieke landschap dan grondig is veranderd is zeker niet denkbeeldig. Het zou naar de mening van 50PLUS al veel uitmaken als de politieke partijen minder verdeeld en vooral minder star zouden reageren op een aantal praktische zaken. Daar is geen staatscommissie voor nodig.

Jan Nagel deed de volgende suggesties: "Zijn er te veel partijen, is de versplintering te groot? Ontmoedig het afsplitsen en voer een kiesdrempel in. 50PLUS heeft in zijn programma een 3%- grens staan."

"Hef de Eerste Kamer op of laat deze zolang die nog bestaat rechtstreeks door de kiezer samenstellen. Laten politici behalve wat minder star ook wat flinker zijn. In een recent uitgevoerde enquete door Maurice de Hond blijkt dat 68% van de kiezers de indirecte wijze waarop de Eerste Kamer wordt gekozen niet meer van deze tijd te vinden. Een gelijke meerderheid vindt dat de eerste Kamer rechtstreeks moet worden gekozen. Opvallend is dat bij alle partijen een meerderheid van de kiezers dat vindt. Dat werpt de vraag op of sommige partijen in plaats van een pleidooi voor een staatscommissie niet beter en sneller bij zichzelf te rade moeten gaan met de vraag of zij zich van hun kiezers vervreemd hebben. De VVD voorop: bijna 80% van de VVD-kiezers wil dat de Eerste Kamer rechtstreeks verkozen wordt."

"De kiezer was vroeger nogal partijtrouw maar de nieuwe generaties die het verzuilde tijdperk niet meer meegemaakt hebben, veranderen vaker en sneller hun stem. Dat zal ook in de toekomst leiden tot grote verschillen in de samenstelling van beide Kamers. Echt effectief is dat op te lossen door de verkiezingen gelijktijdig te houden."

Voor 50PLUS is de vraag of het instellen van een staatscommissie zin heeft als niet van te voren vaststaat dat er voor bepaalde te behandelen onderwerpen een meerderheid is. Het risico dat de resultaten van de eventuele nieuwe staatscommissie hetzelfde lot beschoren zullen zijn als die van haar vele voorgangers lijkt de fractie erg groot.

50PLUS hoopt dat het debat in de Senaat een ding in elk geval zal opleveren: de ook door het Rathenau Instituut bepleite grotere betrokkenheid van de burger bij de besluitvorming. De nieuwe digitale democratie kan veel betekenen voor het Nederlandse parlement als het gaat om de kiezers te consulteren en te laten meebeslissen. 50PLUS is daar een groot voorstander van. Het burgerinitiatief doorbreekt het monopolie op wetgeving van regering en parlement en kan de veel te grote kloof die er tussen de burgers en Den Haag is ontstaan verkleinen.

Jan Nagel verwees naar een voorstel dat opiniepeiler Maurice de Hond al in 2003 deed tot een ingrijpende hervorming van ons parlementaire stelsel. 50PLUS meent dat dit een centraal thema voor een eventuele nieuwe staatscommissie zou moeten worden, waarbij nadrukkelijk gekeken moet worden naar landen die bij ons vergeleken voorop lopen als ook naar de mogelijkheden die zich op korte termijn verder uitbreiden.

Nagel in het slot van zijn betoog: "We dienen inderdaad nieuwe formules te zoeken waardoor de burgers, en dan bedoelen we alle burgers, zich vaker en directer kunnen uitspreken over zaken die hun toekomst bepalen. Wij menen, in tegenstelling tot de omschreven reikwijdte in de notitie-Hermans, dat dit ook voor de lagere overheden moet gelden. De parlementaire democratie kan zijn grote voordeel er mee doen als de burgers veel meer betrokken zijn dankzij de digitale mogelijkheden die er zijn. In dit opzicht kan een nieuwe staatscommissie inderdaad nieuwe inzichten een ruime kans geven. 50PLUS zou dit toejuichen."

(c) 19 januari 2016