Er gaat veel mis bij de aanleg van gebalanceerde ventilatie in bestaande scholen. Hoe kan het beter?

DOOR Redactie - 5 januari 2016

Een gezond schoolgebouw leidt tot betere leerprestaties en een lager ziekteverzuim. Tussen 2009 en 2012 is in veel scholen gebalanceerde ventilatie aangelegd. Daarbij is veel mis gegaan. Zowel bij de aanleg als bij het gebruik, beheer en onderhoud. En dat heeft geleid tot ontevredenheid, te hoog CO2 gehalte, comfortklachten, en hoge onderhouds- en energiekosten. Hoe kan het beter?

RVO.nl heeft adviezen op een rij gezet. En een `Installatiescan Scholen' ontwikkeld.

Scholen in Nederland zijn gemiddeld 40 jaar oud en bij een groot deel is het energiegebruik hoog en het binnenmilieu helaas niet zo gezond. In de periode 2009-2012 hebben zo'n 4.000 scholen in het Primair en Voortgezet Onderwijs (PO en VO) gebruik gemaakt van de subsidieregeling van het ministerie van OC&W voor verbetering van de energiezuinigheid en het binnenmilieu van schoolgebouwen (de EBA-regeling, EBA = Energie en Binnenmilieu Advies). Het merendeel koos ervoor om een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning te laten installeren. Hieraan is ongeveer de helft van het hele budget van de subsidieregeling besteed. Echter: er is de nodige ontevredenheid over deze systemen. Uit een evaluatie van 2012 onder 40 scholen komt naar voren dat er klachten zijn over een onjuiste aanleg van de kanalen, verkeerde inregeling, te veel storingen, het comfort, onduidelijkheid over het gebruik en hoge kosten. Ook zijn er veel slechte ervaringen met installateurs.

Vier scholen nader onderzocht

In opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) en op verzoek van het ministerie van OC&W heeft adviesbureau M+P in 2015 vier scholen bezocht om hun ervaringen in beeld te brengen. (In het kader staan twee van deze voorbeelden beschreven). Met als doel om te achterhalen hoe het komt dat de systemen niet naar tevredenheid werk(t)en, en om zoveel mogelijk klachten, knelpunten en valkuilen in de toekomst te vermijden. RVO.nl heeft dit gedaan in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, in het kader van het Nationaal Energie Akkoord en de Green Deal Scholen. De vier voorbeelden laten zien dat er veel mis kan gaan. Dat is zonde van alle inspanningen en van de bestede budgetten.

Gelukkig werkt inmiddels in alle vier de bezochte scholen het ventilatiesysteem goed. En de luchtkwaliteit in de scholen is ook beter. Twee schoolleiders uit de bezochte scholen geven dan ook aan: "Vanaf het moment dat de eerste luchtbehandelingssystemen waren aangebracht, was direct merkbaar dat het ziekteverzuim terugliep". "De kinderen zijn merkbaar actiever en fitter".

Hoe kan het beter?

ventilatieOp basis van leerpunten uit de vier voorbeeldprojecten, ervaringen van RVO.nl met andere Frisse Scholen projecten in de afgelopen jaren en input van de VLA, de Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten, heeft RVO.nl een lijst met adviezen opgesteld voor schoolbestuurders en schoolleiders, en adviezen voor de installatiesector.

Vijf adviezen voor scholen

* Zorg voor voldoende kennis en expertise, in huis of ingehuurd, en voor goede afstemming tussen bestuur, schooldirectie en gebruikers.

* In bestaande scholen is altijd een oplossing op maat nodig, die past bij de school en de gebruikers. Liefst een systeem met warmteterugwinning (WTW) en CO2-sturing, dat op afstand kan worden geregeld en gemonitord. Denk bij de afweging van kosten aan de totale kosten gedurende de levensduur (TCO). Een installatie gaat 15 jaar mee. De onderhouds- en energiekosten over 15 jaar zijn vaak groter dan de aanschafkosten.

* Zoek een installatiebedrijf met ervaring in schoolgebouwen en met gebalanceerde ventilatiesystemen. Zorg dat de installateur ook minimaal een jaar (liever 5 jaar) verantwoordelijk blijft voor het functioneren en het beheer en onderhoud. Leg prestatie eisen vast in het contract.

* Zorg voor aanwezigheid en controle op het werk en schakel een onafhankelijke deskundige in voor de oplevering. Hou een deel van de aanschafkosten achter en betaal dit pas als de installatie goed werkt en de beloofde prestaties levert.

* Kies voor het onderhoud een bedrijf dat ervaring heeft met ventilatiesystemen, want (her)inregelen en onderhoud van ventilatie en luchtbehandelingstechnieken is echt andere materie en complexer dan onderhoud van CV- en lichtinstallaties.

Vijf adviezen voor installateurs

* Hou er rekening mee dat schoolbesturen niet altijd deskundig zijn, geef extra informatie, betrek de gebruikers en wees servicegericht.

* Doe aan verwachtingenmanagement: gebalanceerde ventilatie is GEEN airco; de kosten voor beheer en onderhoud zijn meestal hoger dan die van de aanschaf; ventileren kost energie; jaarlijks herinregelen en goed beheer en onderhoud zijn nodig; een Luchtbehandelingskast op het dak staat misschien niet zo mooi maar zorgt wel voor een gezonde school.

* Hou bij de keuze van het systeem rekening met de doelgroep, zowel qua techniek als qua kosten en beheer en onderhoud.

* Zorg dat alles op de juiste manier is aangelegd, aangesloten, en ingeregeld. Geef garanties af en bied aan om minimaal een jaar lang verantwoordelijk te blijven voor het functioneren en de beloofde prestaties.

* Geef duidelijke instructies aan de gebruikers en beheerder.

Installatiescan Scholen

RVO.nl heeft een Installatiescan Scholen ontwikkeld voor installateurs. Hiermee kunnen scholen de inregeling en het functioneren van (klimaat)installaties in het schoolgebouw (ventilatie, verwarming, verlichting, koeling en elektrische apparatuur) laten controleren en optimaliseren door hun installateur. De Installatiescan Scholen bestaat uit een Handleiding en een Rapportageformulier.

Het rapport en de Installatiescan zijn gratis te downloaden via www.rvo.nl/frissescholen (onder Publicaties resp. Tools).