Met steun van de Nederlandse overheid beproeven acht equipes met veertien trucks het bandendruk & temperatuur monitoring systeem (TPMS) in de zwaarst denkbare omstandigheden in het Zuid-Amerikaanse landschap. De ervaringen die zijn opgedaan in de rally kunnen van gunstige invloed zijn op de reductie van dodelijke ongelukken, grote incidenten en filevorming en vertraging op Nederlandse wegen.

Deelnemende coureurs, technici en transportondernemers juichen de proef toe. Gerard de Rooy, Dakarwinnaar in 2012 en kanshebber op de eindoverwinning in Dakar 2016, behoort tot de prominente deelnemers die het detectiesysteem de komende twee weken uitproberen. Het systeem bestaat uit sensoren aan de binnenzijde van elke band, die zowel bandenspanning als temperatuur van het loopvlak monitoren.

,,Meten is weten, want met dit systeem zie je het ontstaan van een klapband als het ware aankomen'', aldus De Rooy zondag bij de start van Dakar 2016. Hij is behalve coureur van het Petronas Team De Rooy ook transportondernemer in het Brabantse Son met 450 trucks. ,,Hiermee kunnen we misschien eindelijk meer grip krijgen op bandenproblemen in het wegverkeer.''

Volgens cijfers van de Onderzoeksraad voor Veiligheid gebeuren op onze wegen jaarlijks gemiddeld duizend vrachtwagenongelukken, waarbij circa 23 doden en 105 ernstig gewonden vallen. Slachtoffers zijn meestal andere weggebruikers. Het vroegtijdig opsporen van klapbanden is een van de mogelijkheden om dit aantal te verminderen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), dat in 2013 ongevallen in het wegtransport analyseerde, pleitte er destijds voor een doorlopende meting van de bandenspanning en -temperatuur in te voeren.

Dat gebeurt nu op initiatief van een groot aantal betrokkenen, waaronder het ministerie van Infrastructuur en Milieu en zijn programma Beter Benutten, regionale bureaus voor verkeersdoorstroming in Rotterdam (De Verkeersonderneming) en Brabant, transportverzekeraar TVM en ontwikkelaar Route42. Zij werken samen om verkeersoverlast door bandenproblemen zoveel mogelijk te voorkomen en de introductie van dit nieuwe systeem te versnellen en breed toegepast te krijgen.

De vijf Iveco's van Petronas Team De Rooy zijn allen uitgerust met TPMS, evenals de vrachtauto's van Eurol Veka MAN Rally Team, Riwald Dakar Team, Top Trucks Dakar, Team Tilburgs Truck Parts, Hoondert Rally Team, Rainbow Truck Team en Fried van de Laar Racing.

Een van de vurigste pleitbezorgers voor de proef is Gert Huzink uit Manderveen, eigenaar van Riwald Recycling en coureur in de editie 2016 van Dakar. ,,Dit systeem gaat om mensenlevens'', aldus Huzink, zondag voor vertrek van de Dakar Rally. ,,Alle techniek die ongelukken kan voorkomen, moet je omarmen. Daarom wil ik het systeem ook op de auto's in mijn eigen bedrijf hebben.'' Huzink is vooral te spreken over de precisie van het meetsysteem. ,,Het luistert in Dakar ontzettend nauw'', zegt Huzink. ,,Bij een temperatuur van 115 graden Celsius op het loopvlak is er nog niets aan de hand, met een paar graden erbij spat de band uit elkaar. Dan is het geweldig als je met TPMS zo'n klapper kunt voorkomen.''

Dakar-debutant Frank Tilburgs (Team Tilburgs Truck Parts) doet vol overtuiging mee aan het experiment. ,,Bandenspanning is in de transportsector altijd een probleem geweest, zeker omdat de temperatuur door omstandigheden snel kan oplossen en een klapband kan veroorzaken'', aldus Tilburgs. ,,Nu kunnen we realtime zien wanneer een band te heet wordt en kunnen we ingrijpen om een ongeluk te voorkomen.''

Volgens coureur Tilburgs is het bijhouden in de cabine een pluspunt voor de veiligheid en de kostenbeheersing. ,,Ten eerste bespaar je brandstof door met de juiste spanning te rijden. Daarnaast voorkom je het verlies van een band, waarvan de vervanging al gauw Euro700 tot Euro800 kost. Dat kan je dus snel terugverdienen.'' Harrie Schuurmans, die de technische leiding heeft van het Eurol Veka MAN Rally Team, prijst de manier waarop spanning en temperatuur worden gemeten. ,,Direct op het loopvlak, beter bestaat niet. Bij eerdere systemen werd vaak gemeten op de velg, maar die wordt beinvloed door bijvoorbeeld warmlopende remmen.'' Volgens Schuurmans biedt het TPMS-systeem de mogelijkheid heel precies de temperatuur te meten. ,,Bij 118 graden Celsius verkeert een band in de kritieke fase en kan het rubber gaan koken, want het rubberen loopvlak is bij een temperatuur van rond de 120 graden Celsius op het stalen karkas gesmolten. Nu kun je snel ingrijpen als daartoe aanleiding bestaat en een klapband en alle gevolgen van dien voorkomen.''

Schuurmans weet als voormalig chef werkplaats in een bedrijf met een werkplaats van 360 trekkende voertuigen waarover hij praat. Een inrijding door een spijker of een stoeprand is volgens hem nauwelijks te voorkomen, maar wel kun je met dit nieuwe systeem zien dat de bandenspanning afneemt en de temperatuur stijgt. ,,Dit systeem ziet er goed uit en zal de veiligheid ten goede komen'', verwacht hij. Marcel Huigevoort, bestuurder van een van de trucks van het Eurol Veka MAN Rally Team, ziet als eigenaar van een transportbedrijf in de bouwsector en het grondverzet wel voordelen in het systeem. Tenslotte brengt zijn onderneming in Sint-Michielsgestel met 30 vrachtwagens en opleggers jaarlijks 600 tot 700 banden op de weg. Huigevoort: ,,Het begint bij een goede controle door de chauffeur zelf. Even een rondje langs de wagen lopen voor vertrek, kijken of de wangen van de banden niet slap zijn. Maar meten met dit systeem kan in de toekomst ongetwijfeld helpen om onverwachte incidenten te voorkomen.''

Dakar-veteraan Eimbert Timmermans, eigenaar van een transportbedrijf met 30 auto's en 86 opleggers, kent geen twijfel over nut en noodzaak van TPMS-systeem van Route42. Hij wijst op kanshebber Gerard de Rooy, die in eerdere edities van Dakar zijn bandentemperatuur en -spanning nog nooit zo precies heeft kunnen meten. Timmermans, die in de editie van 2016 de auto van Tilburgs Truck Parts technische assistentie verleent, ziet een groot concurrentievoordeel. ,,De Rooy had in alle vorige edities van Dakar altijd wel een klapband. Met dit nieuwe systeem kan hij nu voordeel halen in zijn gevecht met de concurrentie. Als het goed is, voorkomt De Rooy klapbanden in deze editie van Dakar.''

Als de proef in Dakar slaagt, zal het systeem spoedig zijn weg naar de Nederlandse transportsector vinden. Dat is volgens het ministerie van Infrastructuur en Milieu ook nodig voor de doorstroming. Blijkens cijfers van het ministerie is bij pechgevallen met vrachtauto's circa 43 procent te herleiden tot de banden, waaronder klapbanden. Bij zulke situaties worden vaak om veiligheidsredenen rijstroken afgezet, waardoor stagnatie in het verkeer optreedt.

Door dreigende bandenproblemen bij vrachtauto's vroegtijdig te signaleren kunnen ongelukken en pechgevallen worden teruggedrongen, menen de initiatiefnemers. Voortdurende bandencontrole heeft nog meer voordelen: door de juiste bandenspanning wordt brandstof bespaard en het milieu gespaard. Joost Sterenborg, manager innovatie van TVM Verzekeringen, zegt dat Dakar het best denkbare testterrein is, omdat juist in de enorme hitte in Zuid-Amerika en de aanslagen op het rubber van de trucks kan worden beoordeeld of het systeem afdoende werkt.

,,We denken van wel, maar een praktijktest is altijd noodzakelijk om te zien of de verwachtingen uitkomen'', aldus Sterenborg. ,,Bovendien helpen de ervaringen ons om meer te weten te komen over klapbanden. Vreemd genoeg weten we daar nog niet alles van en moeten we nu echt een begin maken met preventie.'' In de afgelopen twee jaar (van januari 2014 tot en met 31 november 2015) kreeg TVM 330 meldingen van klapbanden, gemiddeld 14,3 gevallen per maand. Het gemiddelde schadebedrag bedroeg Euro5.600. Er zaten echter ook acht grote ongevallen tussen met tussen de Euro50.000 en Euro150.000.

TVM heeft zich ten doel gesteld het aantal doden in het transport over weg en water in het jaar 2020 naar nul terug te brengen. In samenwerking met het hightechbedrijf Route42 is daartoe onder meer TPMS-systeem ontwikkeld. Route42 ontwierp een methode met sensoren aan de binnenzijde van het loopvlak van vrachtwagenbanden, die temperatuur en druk per band voortdurend monitoren en gegevens doorsturen naar de cabine en naar de transportonderneming. De gegevens worden doorgegeven naar een slim hardware kastje, de N-Able, die in de cabine van de vrachtwagen is gemonteerd. De N-Able stuurt via een draadloos netwerk alles door naar de database van Route42 in de cloud. Transportondernemers krijgen een eigen online dashboard waarop de bandenspanning van de diverse voertuigen worden bijgehouden.

Bij een te lage bandenspanning of een te hoge temperatuur - beide symptomen van een verhoogde kans op een klapband - of bij direct gevaar op een klapband wordt er een alarmering gestuurd naar de chauffeur, zodat hij meteen maatregelen kan nemen. Bijkomend voordeel van de monitoring is dat meer inzicht ontstaat in het gebruik van vrachtwagenbanden en de verschillende invloeden op de prestaties, zoals soort transport, het rijgedrag, slijtage enzovoorts. Deze kennis kan gebruikt worden om het aantal incidenten met vrachtwagenbanden verder terug te dringen. TVM verzekeringen begint na de Dakar Rally met een tweede project ter verhoging van de transportveiligheid. In maart 2016 doen de chauffeurs van 500 vrachtwagens mee aan de pilot veilig rijgedrag, waarin concentratieniveau en afleiding van chauffeurs met een eyetracker wordt gemeten. Doel is de chauffeurs te coachen naar een beter en veiliger rijgedrag, conform het streven het aantal ongelukken sterk terug te brengen.