in Israel / by Elise Friedmann / on 30/12/2015 at 13:23 / Tags: Turkije, VS, Obama, Iran

Netanyahu Congress speech_2015De Amerikaanse president Obama heeft premier Netanyahu laten bespionneren tijdens de onderhandelingen over de Iran Deal. Dit gebeurde om redenen van `nationale veiligheid', schrijft het Wall Street Journal. Er werd nog veel meer afgeluisterd, inclusief gesprekken van Amerikaanse Congresleden. Dat laatste zou een rel kunnen veroorzaken, te vergelijken met een bericht dat gesprekken van Tweede Kamerleden zouden worden doorgegeven aan Rutte. Alle betrokkenen weigeren commentaar.

In januari 2014, toen de voormalige Amerikaanse spion Edward Snowden had gelekt wie en wat de Amerikaanse geheime dienst allemaal afluisterde, beloofde president Barack Obama dat hij het afluisteren van bevriende staatshoofden zou gaan inperken. Maar hij deed dat niet voor iedereen, blijkt nu uit een stuk in de Wall Street Journal. De krant baseert zich op uitspraken van een groot aantal huidige en voormalige Amerikaanse ambtenaren.

De Irandeal

Sommige bevriende staten bleef Obama gewoon afluisteren, en de Israelische premier Netanyahu stond bovenaan zijn lijstje. Tijdens de onderhandelingen over de `Iran Deal', was dit een van de oorzaken dat de onderlinge verhoudingen zo verstoord raakten. De VS luisterde Netanyahu's beraadslagingen met zijn adviseurs af en gebruikte die informatie om zijn campagne tegen de deal bij het Congres te dwarsbomen. Dat Netanyahu's campagne - en daarmee de verhoudingen tussen Israel en de VS en het aanzien van Netanyahu in eigen land - door Obama werd gesaboteerd, was al eerder duidelijk. Toen Netanyahu zijn controversiele Iranspeech ging houden voor het Amerikaanse congres, zei Obama dat hij een uitnodiging van Republikeinse Congresleden al had geaccepteerd voordat Obama over de uitnodiging was geinformeerd. Obama sprak schande van deze protocolbreuk en creeerde een crisis. Hij suggereerde dat de speech een initiatief was van Netanyahu, die dit met de Amerikaanse oppositie had bekokstoofd om Obama dwars te zitten. Maar in februari dit jaar bleek dat het Congres Obama wel degelijk had geinformeerd over de uitnodiging, zij het heel laat, en dat Netanyahu daarna pas formeel werd uitgenodigd en accepteerde. Obama kon boos zijn over de protocolbreuk door Republikeinse Congresleden, maar de suggestie dat Netanyahu de speech had bekokstoofd met de oppositie in het Congres was niet juist.

`Oh shit-momentje'

Nu lijkt het erop dat Obama niet alleen formeel had gehoord over de uitnodiging: hij wist het waarschijnlijk ook door de afluisterpraktijken van zijn geheime dienst. Die luisterde ook de communicaties (telefonisch en per e-mail) af van Netanyahu met Congresleden en met Amerikaans-Joodse organisaties. Dat maakt het artikel erg genant voor Obama in eigen land. Het bespionneren van Congresleden "veroorzaakte een `Oh shit-momentje' bij de leiding van de geheime dienst", schrijft het WSJ. Toestemming vragen voor het gespionneer was politiek riskant. Het Witte Huis hield zich daarom niet aan de regels en diende geen papieren verzoek om informatie in, maar liet de beslissing wat er doorgegeven werd en wat niet over aan het National Security Agency (NSA). "We zeiden niet `Doe het', en we zeiden niet `Doe het niet'", zoals een hoge Amerikaanse ambtenaar zei tegen WSJ. Het artikel gaat uitgebreid in op alle verwikkelingen die hieruit voorkwamen - zo ontdekte de NSA bijvoorbeeld dat Netanyahu informatie lekte over de Iranbesprekingen, die Netanyahu volgens NSA weer had verkregen door de Amerikanen te bespionneren. (Netanyahu heeft dit ontkend; volgens hem kwam de informatie uitsluitend van het bespionneren van Iraanse bronnen.) Liefhebbers kunnen dit hier lezen.

Ook Erdogan, topadviseurs Merkel en Hollande niet `beschermd'

Netanyahu was niet het enige bevriende staatshoofd dat werd afgeluisterd. Ook de Turkse president Erdogan mocht worden bespionneerd. Na zijn belofte dit niet meer te doen, stelde Obama achter gesloten deuren een lijst op van `beschermde' mensen die niet langer mochten worden bespioneerd. Daar stonden bijvoorbeeld de Franse persident Hollande op, Bondskanselier Angela Merkel, en andere leiders van NAVO-landen. Maar hun topadviseurs stonden niet op de lijst: die kon de NSA dus rustig afluisteren. Dit alles, plus het bespionneren van Netanyahu, gebeurde op grond van "dwingende redenen van nationale veiligheid". Die uitzondering had Obama wel genoemd bij zijn belofte in 2014, maar dat daar zoveel onder viel is nu pas duidelijk. Alle betrokkenen - in Israel, Duitsland, Frankrijk, Turkije en bij de Amerikaanse veiligheidsdiensten - weigeren commentaar op deze kwestie.

Foto: Netanyahu's omstreden speech in het Congres 2015. US Government via WikiCommons