WRR: Stimuleer verbindingen tussen wonen, zorg en pensioenen maar la..
17-11-2014
WRR: Stimuleer verbindingen tussen wonen, zorg en pensioenen maar laat het initiatief bij de samenleving
Er ontstaan tal van innovatieve vormen van financiering, dienstverlening en organisatie op de snijvlakken van wonen, zorg en pensioenen. De WRR heeft deze in kaart gebracht in de verkenning Op maat voor later. Maatschappelijke initiatieven op de snijvlakken van wonen, zorg en pensioenen. De
marges voor het flexibel kunnen benutten van pensioenen blijken vooralsnog klein. Verreweg de meeste initiatieven verbinden dan ook de domeinen van wonen en zorg. De grootste opgave voor de overheid zal zijn om dit maatschappelijk initiatief kansen te bieden zonder het over te nemen.
Maatschappelijke initiatieven
De stelsels van wonen, zorg en pensioenen verkeren in een transitiefase. De afgelopen jaren zijn stapsgewijze herzieningen doorgevoerd en ook de komende jaren staan nog veel veranderingen op stapel. Overheid, maatschappelijke spelers en marktpartijen zijn op zoek naar nieuwe rollen op een
speelveld waar zowel de vraag van burgers, het aanbod van producten en diensten als het beleid van de rijksoverheid veranderen. Deze transitiefase biedt ruimte om te experimenteren met nieuwe vormen van financiering, organisatie en dienstverlening.
De WRR heeft verkend welke initiatieven er zijn ontstaan op de grensvlakken van wonen, zorg en pensioenen. Hij constateert dat combinaties waarbij pensioenfondsen als belegger zijn betrokken in woon- en zorgvoorzieningen niet in grote aantallen voorkomen. Pensioenfondsen vinden de opbrengsten
vanwege de kleine schaal van de beleggingsmogelijkheden veelal te beperkt en de risico's en politieke onzekerheden te groot. Anders ligt het op het grensvlak van wonen en zorg. Hier zijn een groot aantal initiatieven waarneembaar, vooral in de sfeer van verzorgd wonen, levensloopbestendig
bouwen, collectief particulier opdrachtgeverschap en zorgcooeperaties. De opmars van zorgcooeperaties is opvallend. Deze verkeren echter vaak nog in een opstartfase; er zijn relatief weinig voldragen, bewezen initiatieven.
In het licht van hun aard en omvang vormen deze maatschappelijke initiatieven geen vervanging van de collectieve arrangementen van de verzorgingsstaat. In het beste geval gaat het vooralsnog om slimme combinaties van kennis, geld en menskracht in de domeinen van wonen en zorg die geen
ingrijpende stelsel- of wetswijzigingen vereisen. Dit neemt niet weg dat hun potentieel wel groot is: ze kunnen het voorland vormen van een breder, maatschappelijk gedragen en innovatief aanbod van diensten.
Actieve rol voor marktpartijen en overheid
Om dit potentieel tot wasdom te laten komen, zouden marktpartijen een actieve maatschappelijke rol op zich kunnen nemen: door proeftuinen te creeren voor nieuwe producten, administratieve en juridische ondersteuning en voorlichting te bieden of door platforms te organiseren waar
maatschappelijke initiatiefnemers hun ervaringen kunnen delen en mogelijkheden verkennen. Voor de overheid is een tweeledige rol weggelegd: stimuleren zonder over te nemen en duidelijkheid en waarborgen creeren. De auteurs reiken in de Verkenning een afwegingskader aan om zowel de kansen als
de dilemma's rondom maatschappelijke initiatieven scherper in beeld te brengen. Dit laat zich samenvatten aan de hand van de vraag: hoe waardevol zijn ze uit het oogpunt van autonomie, inclusiviteit, robuustheid en effectiviteit?
Deze WRR-Verkenning is opgesteld door prof.dr. Cor van Montfort, mr. Henk Griffioen, dr. Meike Bokhorst, dr. Wendy Asbeek Brusse en prof.dr. Marianne de Visser. De verkenning bouwt voort op de eerder verschenen publicatie Wonen, zorg en pensioenen. Hervormen en verbinden (2012) over de kansen
en risico's van `ontschotting' van deze domeinen.