TV | wo 23 dec 2015

Redactie Iris Cohen

Verslag Fannie Tijmstra

Redactie Daan van de Staaij

Een huiveringwekkende moord binnen de muren van de gevangenis. Op 20 september brengt de 25-jarige tbs-er Johan een 82-jarige medegevangene om het leven. Zijn vader en tbs-experts zeggen in EenVandaag dat het drama voorkomen had kunnen worden als er beter toezicht was gehouden op de psychiatrisch gestoorde man.

In het toezicht en de behandeling van de zeer gewelddadige Hagenaar zijn volgens hen onverklaarbare fouten gemaakt. Hij stond bekend als zeer gevaarlijk en was al meerdere keren veroordeeld voor geweld, ook binnen een gevangenis. Toch werd hij geplaatst in een tamelijk licht regime in de Penetraire Inrichting (PI) in Zoetermeer.

Morgen moet Johan zich voor de rechter verantwoorden als verdachte van de moord. In EenVandaag een reconstructie van de zaak, het verhaal van vader Aad Raats en de analyse van tbs-advocaat Job Knoester. In de studio reageert Tweede Kamerlid Nine Kooiman (SP).

In september gaat het mis als Johan de cel van het slachtoffer Elbert G. binnendringt, waarna hij zijn handen en polsen vastbindt en meeneemt naar een afgesloten recreatieruimte. Daar barricadeert hij de deur en steekt G. dood met een tafelmes. Bewakers moeten vanachter de deur machteloos toekijken hoe de moord zich voor hun ogen voltrekt. De Dienst Justitiele Inrichtingen (DJI) onderzoekt wat er fout ging bij de plaatsing van Johan.

Gewelddadig verleden

De verwarde en agressieve Hagenaar krijgt in augustus 2014 zeven jaar cel met dwangverpleging opgelegd na een reeks aan geweldsincidenten. In 2013 mishandelt hij twee jongens in een supermarkt. En als hij hiervoor in de cel belandt mishandelt hij daar ook nog een medegevangene. Desondanks komt hij op vrije voeten.

Op 26 november 2015 begint hij op een kruispunt in Den Haag in te steken op een onbekende op een scooter, waarna hij er op de scooter vandoor gaat. Kort daarop wordt Johan door de Haagse rechtbank veroordeeld tot zeven jaar cel met tbs en dwangverpleging. De rechtbank baseert zich daarbij op alarmerende rapporten van het Pieter Baan Centrum over zijn explosieve, gevaarlijke psychische gesteldheid.

En dan begint een ronde langs verschillende gevangenissen en afdelingen. Johan wordt een paar keer overgeplaatst en belandt uiteindelijk in de PI in Zoetermeer. Daar is niet de zware psychiatrische afdeling die voor dit type veroordeelden is ontwikkeld en de vraag is of hij hier wel terecht had mogen komen.

Aan de vooravond van de eerste rechtszitting over de gevangenismoord spreken we uitgebreid met de vader van Johan. Hij is ervan overtuigd dat het drama in Zoetermeer voorkomen had kunnen worden wanneer zijn zoon, die al jarenlang bekend was bij Justitie, tijdig de juiste behandeling zou hebben gekregen. "Het was voor iedereen glashelder dat mijn zoon levensgevaarlijk was. Toch kon hij op een afdeling terecht komen zonder goede psychiatrische zorg. Ik kan daar met mijn hoofd niet bij." Hij pleit nu voor een tbs-behandeling in plaats van jarenlange celstraf voor zijn zoon.

Tbs-advocaat Job Knoester stelt dat binnen het gevangeniswezen de deskundigheid mist om patienten als Johan te behandelen. Volgens Knoester kunnen veel gevaarlijke situaties voorkomen worden wanneer we tbs-ers direct in een tbs-kliniek behandelen, in plaats van ze eerst een celstraf uit te laten zitten. "Je kan zo een jongen een tikkende tijdbom noemen. Je plaatst het buskruit naast de BBQ. Als we hier niets aan veranderen, zal het vaker misgaan."

De Dienst Justitiele Inrichtingen laat in een reactie weten dat de zaak uitgebreid wordt onderzocht. `Wij betreuren wat er is gebeurd in Zoetermeer. Dit wordt nu grondig onderzocht. Ook naar de plaatsing van de betrokkene loopt een onderzoek. Het rapport wordt komend voorjaar verwacht.'