Versterk het Rijnlandse model, weg met de kwartaalcijfers

door Henk Nijboer op 18 december 2015

Gisteren stemde de Tweede Kamer over de richtlijn die de verplichting voor bedrijven om per kwartaal te rapporteren afschaft. De PvdA roept bedrijven op om gebruik te maken van deze nieuwe wettelijke mogelijkheid. Niet alleen omdat het veel kosten kan besparen, maar vooral omdat zonder kwartaalcijfers de focus weer op de lange termijn van de onderneming gericht kan worden. De reele economie wordt zo weer belangrijker gemaakt dan de financiele economie. In de beste traditie van het Rijnlandse model, dat ons land zoveel waardevolle sociaaleconomische ontwikkeling heeft gebracht.

Kwartaalcijfers symboliseren bij uitstek het korte termijn aandeelhoudersbelang dat in de Angelsaksische bedrijfscultuur centraal staat. Deze korte termijn focus gaat, zo heeft de recente geschiedenis laten zien, vaak ten koste van werknemers, klanten, toeleveranciers en de samenleving. De gedachte achter de verplichting voor beursgenoteerde bedrijven om kwartaalcijfers te publiceren lijkt redelijk en logisch. Door de kapitaalverschaffers van de onderneming voortdurend op de hoogte te houden van de financiele ontwikkelingen, zou misleiding en wanbeleid worden voorkomen.

In de praktijk zien we echter het tegenovergestelde. Bij elke kwartaalpresentatie worden verwachtingen afgegeven over de winsten in de zeer nabije toekomst. En bij elke kwartaalpublicatie volgt een afrekening op de eerder gestelde doelen. Koersen stijgen of dalen, soms met grote uitschieters en alle gevolgen van dien. Van transparant verantwoordingsmechanisme om misleiding tegen te gaan, zijn kwartaalcijfers verworden tot ongewenst sturingsinstrument op korte termijn. Boekhoudschandalen, fraude, onverantwoord risicovol gedrag, ze komen stuk voor stuk voort uit het korte termijn denken. Voor een stabiele economische ontwikkeling is dit funest.

Kwartaalfocus leidt niet alleen tot fraude maar ook tot slechtere beslissingen. Investeringen worden vooruit geschoven, snelle winsten voortijdig ingeboekt. Ook als dat schadelijk is voor de toekomst van het bedrijf en andere stakeholders. Een voorbeeld is het schraperige gedrag van verschillende grote ondernemingen om pas na 60 of zelfs 90 dagen hun toeleveranciers te betalen. Daartoe is in verschillende bestuurskamers bewust besloten. Cash is king, ten koste van MKB'ers en ZZP'ers. Maar daardoor komen het MKB en ZZP'ers wel in de problemen. Bovendien is het maatschappelijk inefficient. Het MKB is geen bank en voorzien in werkkapitaal is voor hen veelal vele malen duurder dan voor grotere bedrijven. Hier verliest iedereen. Het is dan ook goed - maar ook niet meer dan logisch - dat grote bedrijven onlangs aangaven zich weer aan de wet willen houden en binnen 30 dagen willen gaan betalen.

Een ander voorbeeld is de belastingontwijking waar ook onze multinationals volop gebruik van maken. Het is publiek geheim dat het MKB de volle pond betaalt, terwijl grote ondernemingen met vele internationale belastingconstructies (vrijwel) niets aan VpB afdragen. Ook daar gaat de aandeelhouder voor het algemene belang. Profiteren die bedrijven immers niet van ons goede onderwijs, de infrastructuur en het aantrekkelijke woonklimaat en is het niet gerechtvaardigd daaraan een faire bijdrage te leveren?

Maar het meest schadelijke effect van het Angelsaksische korte termijn denken is de invloed op de ondernemingscultuur. Elke maand is het einde van een volgend kwartaal weer nabij. De top mag dan weer verschijnen voor haar aandeelhouders. Elk detail van de balans, maar vooral de beloofde winst(groei) staat dan weer ter discussie. Het topmanagement zet het bedrijf ertoe aan de gestelde doelen te halen. Van Boardroom tot aan klantenbalie is deze druk voelbaar, met alle negatieve gevolgen van dien.

Maar wie heeft er eigenlijk baat bij dit korte termijn gedrag? Onze pensioenfondsen, bedrijven en werknemers in ieder geval niet. Zij hebben juist belang bij stabiele, lange termijn investeringen. Waardoor innovatieve technologie kan worden ontwikkeld, nieuwe markten kunnen worden aangeboord en solide groei kan worden gerealiseerd. Zodat niet alleen het volgende kwartaal maar ook de komende jaren nog rendement wordt gehaald.

De PvdA is ervan overtuigd dat voor een gezonde, duurzame economische ontwikkeling de invloed van de Angelsaksische bedrijfscultuur moet worden teruggedrongen. De reele economie moet weer belangrijker worden dan de financiele economie. Daar werken we aan door de bankensector grondig te hervormen, door private equity maatschappijen strenger te reguleren en door bonussen en topbeloningen aan banden te leggen. Niet alleen aandeelhouderswaarde, maar ook het belang van werknemers, de continuiteit, en het duurzame kompas spelen een rol voor een gezonde onderneming.

Het einde van de verplichte kwartaalcijfers is daarom wat mij betreft meer dan een boekhoudkundige verandering. Het is een moment voor herbezinning op de bedrijfsstrategie en -cultuur. Om de lange termijn te prevaleren boven dagkoersen. Een moment om te kiezen voor het Rijnlandse sociaal-economische model dat Nederland zoveel goeds gebracht heeft.