in Israel / by Elise Friedmann / on 18/12/2015 at 14:58 / Tags: Westbank, Turkije, VS, Hamas, Gaza

Vijf jaar na het drama op de Mavi Marmara lijkt er een kans dat Turkije en Israel de onderlinge relaties zullen verbeteren. In geheime onderhandelingen in Zwitserland zou Israel een compensatie hebben toegezegd aan de nabestaanden van tien Turken die omkwamen bij de entering van het Turkse schip in 2010. Dat zou een verdrag tussen de landen mogelijk maken, bericht het Israelische TV-Kanaal 10. Maar er zijn nog struikelblokken. Afgelopen woensdag zouden de Israelische onderhandelaars - Netanyahu's Turkije-gezant Joseph Ciechanover en Veiligheidsadviseur Yossi Cohen, die binnenkort de leiding van de Mossad neemt - op de meeste punten overeenstemming hebben bereikt met Turkijes vice-minister van Buitenlandse Zaken. Er is eigenlijk nog maar een struikelblok.

Gazablokkade

De verhoudingen tussen de twee landen bereikten een absoluut dieptepunt in 2010 nadat het Turkse schip Mavi Marmara, bemand door onder meer leden van de Turkse moslimbroederorganisatie IHH, een poging deed de Israelische zeeblokkade van de Gazastrook te doorbreken. Hamas, machthebber in de Gazastrook, is een zustertak van de Moslim Broederschap. Toen het schip weigerde om te keren, werd het geenterd door de Israelische marine. De passagiers vielen op de Israelische soldaten aan en het uiteindelijke gevolg was tien Turkse doden. Volgens een zegsman van het Israelische dagblad Ha'aretz is er nog steeds geen overeenstemming over de blokkade van Gaza, die overigens door de Verenigde Naties als legitiem wordt gezien. Erdogan stelde eerder het opheffen daarvan als voorwaarde voor normalisering van de Turks-Israelische relaties. Het zou nog tijd kosten en ontmoetingen om daar uit te komen, maar de sfeer zou goed zijn.

Afspraken

Volgens Ha'aretz zou over het volgende al wel overeenstemming zijn bereikt:

- Israel betaalt Turkije 20 miljoen dollar voor een humanitair steunfonds dat volgens duidelijke richtlijnen uitkeringen kan doen aan familieleden van de gedode Turkse Mavi Marmara-opvarenden

- Diplomatieke relaties worden hersteld, de Israelische en Turkse ambassadeurs keren terug op hun post

- Het Turkse parlement zal een wet aannemen die alle juridische klachten tegen de betrokken Israelische officieren en soldaten annuleert en hen vrijwaart van toekomstige klachten

- Turkije zal Saleh al-Aruri uitwijzen, de Hamas-topman die vanuit Istanboel terroristische acties op de Westoever leidt (zoals naar verluidt de ontvoering van en moord op drie Israelische tieners in 2014). Het zal de activiteiten van Hamas in Turkije aan banden leggen

- Na ondertekening van het verdrag onderzoeken Turkije en Israel of er een samenwerking mogelijk is, waarbij Turkije Israelisch gas aankoopt en er een pijplijn wordt gelegd waardoor Israel via Turkije gas kan exporteren naar Europa.

Geopolitieke kronkels: Israel, Turkije en Rusland

De onderhandelingen tussen Israel en Turkije worden al twee jaar steeds opnieuw gestart en gestopt. De Amerikaanse president Obama heeft ze al een paar keer vlotgetrokken door rechtstreeks druk uit te oefenen op Netanyahu en Erdogan, maar tijdens en na de verkiezingen in Turkije stonden ze weer op een lager pitje.

Maar nu de spanningen tussen Turkije en Rusland zo hoog oplopen, heeft Turkije alle reden om flexibeler te zijn. De levering van Israelisch aardgas biedt Erdogan de kans zijn afhankelijkheid van Putin te verminderen.

Rusland heeft vergaande economische sancties ingesteld tegen Turkije, nadat dit land een Russisch vliegtuig uit de lucht schoot. Putin weigert met Erdogan te spreken en drijft de spanningen alleen maar verder op de spits.

Turkije kan zich geen spanningen met Rusland veroorloven, omdat Rusland voorziet in 50 `a 60 van de nog steeds groeiende Turkse gasbehoefte. De bouw van de eerste Turkse kerncentrale helpt daar niet tegen: die wordt gebouwd en gefinancierd door Russen. Anderzijds is Turkije is door zijn ligging een voor de hand liggende route voor iedereen die via een pijplijn gas wil exporteren naar Europa. Ook Rusland - dwarsgezeten door de EU - wilde een gaspijplijn aanleggen via Turks grondgebied. Turkije zou in de onderhandelingen daarover en in het lopende conflicht met Rusland veel sterker staan als het minder afhankelijk was van Russisch gas.

De relaties tussen Israel en Putin daarentegen zijn de laatste tijd geintensiveerd, nu Rusland vlakbij de Israelische grens acties uitvoert tegen Syrische opstandelingen tegen Assad. Daarbij is er ook al eens een Russisch vliegtuig in het Israelische luchtruim verzeild geraakt - en niet neergeschoten. Begin deze maand werd bekend dat Rusland geavanceerde S-400 raketten opstelt in Syrie. Dat kan een ernstige bedreiging opleveren voor de bewegingsvrijheid van de Israelische luchtmacht. Maar voorlopig gebruikt Putin die S-400's om Turkije te dreigen: waag het niet het Syrische luchtruim te schenden.