Erasmus MC : Miniatuur brein op chip moet meer zicht geven op Alzhei..


Miniatuur brein op chip moet meer zicht geven op Alzheimer

Wetenschappers delen zoektocht naar ontstaan van Alzheimer in publiekslezing Lof der Geneeskunst

Meer zicht krijgen op het ontstaan van de ziekte van Alzheimer door stamcellen te
herprogrammeren tot een brein op een chip. Dat is het doel van een Europees onderzoek onder
leiding van prof.dr. Cornelia van Duijn van Erasmus MC dat binnenkort van start gaat. Deze chip
kan een belangrijke bijdrage leveren aan de vraag wat er misgaat in en rondom de hersenen bij
Alzheimer en op welke manier het proces is te stoppen. Zij en gastspreker prof.dr. Richard
Mayeux van de Columbia University uit New York delen hun zoektocht met het publiek: wat betekent
de genetische complexiteit voor het begrijpen, voorkomen en behandelen van de ziekte? De tiende
editie van Lof der Geneeskunst vindt plaats op vrijdag 2 oktober in De Doelen in Rotterdam met
de titel: `De verwarring voorbij'.

"Alzheimer is een complexe ziekte en heeft niet een oorzaak, maar een hele verzameling", zegt
hoogleraar Genetische Epidemiologie, prof.dr. Cornelia van Duijn van Erasmus MC. Ze zoekt
voornamelijk naar de verbanden tussen erfelijke variaties in het DNA en de ziekte van Alzheimer.
Van Duijn: "Bij de ziekte van Alzheimer speelt de genetische achtergrond een belangrijke rol. De
pijlen van onderzoek naar het voorkomen en genezen van Alzheimer zijn jarenlang gericht geweest
op de vondst van een gen dat zorgt voor de opeenhoping van een eiwit (amyloid) in de hersenen.
Inmiddels zijn er meer dan 25 genen gevonden die een rol spelen in het ziekteproces."

"Bij de meeste patienten is de opeenhoping van dit eiwit het gevolg van de optelsom van
veranderingen in relatief onschuldige variaties in het DNA. Net zoals de genen onze lengte, oog-
en haarkleur bepalen, is iedereen drager van meerdere variaties die grotendeels het risico
bepalen om de ziekte te ontwikkelen. Niet alleen het amyloid eiwit in de hersenen is de
boosdoener. Ook eiwitten die een rol spelen in het immuunsysteem, de vetstofwisseling, afbraak
van eiwitten in het lichaam en communicatie tussen hersencellen spelen een rol. Uit grote
bevolkingsstudies bij gezonde mensen zoals het Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO)
blijken aandoeningen die de bloedvaten aantasten een substantieel deel te zijn van die optelsom.
Denk bijvoorbeeld aan suikerziekte, een hoge bloeddruk en vetzucht, maar ook aan voeding,
levensstijl (beweging) en niet te vergeten de veerkracht van het brein door opleiding en
training van de hersenen.

Van Duijn: "Het goede nieuws is dat dementie bij een derde van de patienten te voorkomen is door
gezond en verstandig te leven. Het slechte nieuws is dat bij twee op drie patienten met name
genetisch gedreven processen de belangrijkste rol spelen. Voor hen is een behandeling om de
ziekte te voorkomen noodzakelijk."

Gastspreker prof.dr. Richard Mayeux van de Columbia University zegt daarover: "De genen
vertellen ons dat er bij deze mensen verschillende paden zijn die leiden tot de ziekte. Dat
betekent dat we niet kunnen volstaan met een behandeling met een geneesmiddel. Een combinatie
van verschillende geneesmiddelen ligt meer voor de hand. Mogelijk verschilt deze tussen
personen, omdat de processen die leiden tot Alzheimer verschillen. Cruciaal is om vroeg in het
ziekteproces in te grijpen, dus als de schade aan de hersencellen nog beperkt is. En daarnaast
is het belangrijk om te ontwarren welke stoffen een rol spelen bij iemand die Alzheimer aan het
ontwikkelen is. Nu wordt met name gezocht in het bloed, maar idealiter wil je deze stoffen ook
in de hersenen onderzoeken in de vroege fase van de ziekte."

Proefdiermodellen schieten vaak te kort bij onderzoek naar het gezamenlijk effect van tientallen
genetische varianten. Wetenschappers verwachten dat hergeprogrammeerde stamcellen een
belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de vraag hoe Alzheimer ontstaat en op welke manier het
proces is te stoppen. Cellen uit huid of bloed van patienten met de ziekte van Alzheimer worden
verjongd tot stamcellen, die kunnen worden hergeprogrammeerd tot hersencellen. Door
verschillende celtypen van de hersenen en de bloedvaten op een chip te laten groeien zal een
team van onderzoekers van het Erasmus MC en de Universiteit van Leiden (Medical Delta) samen met
het bedrijf Mimetas een uniek `bloedhersenmodel' maken. De vroege veranderingen in de hersenen
en bloedvaten van mensen die Alzheimer ontwikkelen zullen op deze manier in kaart worden
gebracht met behulp van het miniatuur brein op chip. Het onderzoek maakt deel uit van het
Horizon 2020 programma.

De gratis lezing op vrijdag 2 oktober in de De Doelen van Rotterdam is volgeboekt.
Belangstellenden kunnen de lezing vanaf 14.30 uur live volgen via
www.erasmusmc.nl/lofdergeneeskunst of op elk gewenst moment daarna terugkijken.

Erasmus MC is het grootste en wetenschappelijk meest toonaangevende Universitair Medisch Centrum
van Nederland. Bijna 13.000 medewerkers werken binnen de kerntaken patientenzorg, onderwijs en
wetenschap continu aan een verbetering en versterking van de individuele patientenzorg en de
maatschappelijke gezondheidszorg. Zij ontwikkelen hoogwaardige kennis, dragen dit over aan
toekomstige professionals en passen dit toe in de zorg voor patienten. De komende vijf jaar wil
Erasmus MC uitgroeien tot een van de beste medische instituten in de wereld. Erasmus MC maakt
deel uit van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU): www.nfu.nl.