door Marit Maij op 27 september 2015

De situatie in Spanje wordt uiterst zorgelijk. Na de regionale verkiezingen van vandaag zal de roep om onafhankelijkheid door een deel van de Catalaanse gemeenschap niet minder worden. De leider van de grootste regionale partij die onafhankelijkheid nastreeft, Artur Mas van CiU, heeft aangekondigd eenzijdig de onafhankelijkheid te willen uitroepen wanneer zijn coalitie samen met de ERC de verkiezingen wint. Maar de toekomst van Europa ligt juist in het gezamenlijk aanpakken van de problemen waar we voor staan, niet in verbrokkeling en iedere regio van Europa voor zichzelf.

Catalonie en de rest van Spanje moeten er daarom samen uitkomen. Dat lijkt niet te lukken zonder een beetje hulp van buiten. In een Unie waar wij gezamenlijk problemen pogen aan te pakken, stel ik voor dat de Nederlandse regering de Europese Commissie oproept een bemiddelaar te benoemen om de communicatie tussen Madrid en Barcelona weer op gang te brengen.

Begin jaren negentig studeerde ik in Barcelona en werkte als vrijwilliger bij de Olympische Spelen. Spanje was trots op die Spelen, 15 jaar na de beeindiging van de rechtse dictatuur van Franco. En Barcelona was trots op zijn stad en geschiedenis en op het feit dat het namens Spanje die Olympische Spelen kon organiseren. Want Barcelona en de regio hadden veel te verduren gehad. Catalonie werd onderdrukt tijdens het Franco-regime en iedereen wilde die periode zo snel mogelijk achter zich laten. In 1991 had terroristische afscheidingsbeweging Terra Lluire zich zelfs opgeheven. Als uitwisselingsstudenten konden wij naast de Spaanse taal het Catalaans leren en veel vakken op de universiteit werden zowel in het Spaans als in het Catalaans gegeven.

Bijna 25 jaar later is de situatie heel anders. De onvrede in Catalonie over het centrale gezag in Madrid neemt toe en partijen die de onafhankelijkheid bepleiten, winnen terrein. De laatste peilingen laten zien dat de partijen die voor onafhankelijkheid zijn en de beweging Junts pel Si - samen voor ja - hebben opgericht rond de 50% van de stemmen kunnen gaan halen. Maar voor welk probleem is onafhankelijkheid eigenlijk een oplossing? Het lijkt vooral een kwestie van geschiedenis en culturele vrijheid te zijn. Ook zeggen de Catalaanse separatisten dat Catalonie te veel bijdraagt aan de centrale Spaanse begroting en te weinig eigen beleidsvrijheid krijgt. De regering in Madrid vindt juist dat er voldoende ruimte is voor bijvoorbeeld onderwijs in de eigen taal en dat de Catalanen zelf voor de grondwet uit 1978 hebben gekozen en die biedt geen mogelijkheid tot eenzijdig uitspreken van de onafhankelijkheid. Dat zijn nog de netste argumenten, uit ervaring weet ik dat het gesprek hierover aan weerszijden heel snel heel heftige emoties oproept. De posities zijn verhard en het onderlinge wantrouwen is inmiddels zo groot dat een echt gesprek over wat de leiders in Madrid en in Barcelona nu willen en wat zij van elkaar verwachten, is geblokkeerd.

Zowel in het belang van Catalonie als in het belang van Spanje en Europa moeten we nu alle krachten richten op de vluchtelingencrisis, de te hoge werkloosheid en het duurzame en sociale herstel van de economie. De smeulende maar steeds verder aanwakkerende constitutionele brand in het noordoosten van Spanje mag oplossingen voor deze grote problemen niet in de weg staan. Als er geen gezamenlijke door alle partijen geaccepteerde oplossing komt, staat Spanje op springen. De politici in Spanje staan nu lijnrecht tegenover elkaar. Daarom moet Europa gaan bemiddelen. Deze bemiddeling kan de neerwaartse spiraal eindelijk doorbreken.

Het laatste wat de EU kort na de eurocrisis en middenin de vluchtelingencrisis kan gebruiken is een nieuwe bron van instabiliteit in het hart van Europa. Een chaotisch en misschien zelfs bruut 'Catexit' en een hoogoplopend politiek conflict tussen Madrid en Barcelona brengen Europa niet vooruit.