Universiteit Leiden organiseerde op zaterdag 19 september een spetterende wetenschappelijke lichtshow tijdens de jaarlijkse U-meet. De avond, met thema `Licht', vond plaats op een toepasselijke locatie: de Oude Sterrewacht.

Op deze bijzondere plek tuurden tenslotte wereldberoemde wetenschappers als Lorentz en Kamerlingh Onnes naar lichtpuntjes aan de hemel. Ook daglicht speelt nu een belangrijke rol op deze locatie, in de ochtend van 19 september werd de nieuwe zonnekijker in gebruik genomen. Het thema licht beperkt zich niet tot astronomie, het speelt bijvoorbeeld ook in de geneeskunde een belangrijke rol. Noor Boogerd, promovenda bij het LUMC, liet zien hoe kanker met behulp van lichttechnieken kan worden opgespoord.

Reis door de tijd

Hoogleraar Experimentele Natuurkunde en Spinozawinnaar Dirk Bouwmeester nam de toehoorders mee in eeuwen van wetenschappelijk onderzoek naar licht. Wat is licht precies, hoe kunnen we licht omschrijven? 'Heel interessant', reageert een toehoorder even later. 'Ik ben een echte alfa, dus ik kon lang niet alles volgen, maar het is fascinerend. Ik vind sowieso de hele avond heel boeiend: er is van alles te doen en het is allemaal heel goed georganiseerd.'

Licht en kunst

Hedendaagse kunstenaars lieten het publiek in de kelders van de Sterrenwacht dwalen langs sterren en planeten door hun interpretatie van de ruimte te presenteren. De expositie liet werk zien van deelnemers aan de Akademieprijs Astronomie en Kunst, die op initiatief van Leidse sterrenkundige Ewine van Dishoeck werd ingesteld. Van Dishoeck was zelf aanwezig om, samen met de kunstenaars, meer over de werken uit te leggen. 'Kunstenaars hebben zich altijd laten inspireren door de sterrenhemel', vertelt ze. 'En kunst inspireert wetenschap. Maar omdat er tegenwoordig zo veel licht is, raken de sterren soms wat vergeten. Je zou deze prijs dus als een back to basics-stimulans kunnen zien.' De lezing van Helen Westgeest, over licht in de hedendaagse kunst, sloot naadloos aan op de expositie: zij vertelde over het gebruik van licht en schaduw om diepte aan kunstwerken te geven.

Schilderij 'Zwarte Zon / Black Sun' van Roland Schimmel, winnaar Akademieprijs 2015. Een natuurlijke zoneclips kun je beter niet met het blote oog bekijken, maar bij dit schilderij is het juist de bedoeling dat je je laat verblinden door de zwarte cirkel tegen de lichte achtergrond. Dat leidt namelijk tot een reflex waarbij ons oog/brein cirkels in de tegengestelde kleur op het schilderij projecteren. Als nabeeld zijn in dit geval heldere lichte stippen te zien, die zich vermengen met de geschilderde compositie. Dat levert een oncontroleerbaar schouwspel op van opdoemende en verdwijnende universele vormen.

Schilderij 'Zwarte Zon / Black Sun' van Roland Schimmel, winnaar Akademieprijs 2015. Een natuurlijke zoneclips kun je beter niet met het blote oog bekijken, maar bij dit schilderij is het juist de bedoeling dat je je laat verblinden door de zwarte cirkel tegen de lichte achtergrond. Dat leidt namelijk tot een reflex waarbij ons oog/brein cirkels in de tegengestelde kleur op het schilderij projecteren. Als nabeeld zijn in dit geval heldere lichte stippen te zien, die zich vermengen met de geschilderde compositie. Dat levert een oncontroleerbaar schouwspel op van opdoemende en verdwijnende universele vormen.

Standje lager

Ook al was de avond nog lang niet voorbij, neurofysioloog Joke Meijer blikte al even vooruit op de volgende ochtend door stil te staan bij de invloed van licht op ons bioritme. Onze biologische klok, zo legde ze uit, bestaat uit cellen in de hersens die reageren op licht. Een gevaar van de hedendaagse samenleving is dat veel mensen 's avonds nog achter een fel beeldscherm zitten, waardoor ze moeilijker in slaap komen. 'Nou, dan ga ik de helderheid van mijn scherm maar een standje lager zetten', reageert een bezoeker na de lezing.

U-meet vond tegelijkertijd plaats met de Nacht van Kunst en Kennis, hierdoor konden nog meer mensen op een laagdrempelige manier kennismaken met Leidse wetenschap.

U-meet is een jaarlijks terugkerend publieksevenement, waarbij alle Nederlandse universiteit ingaan op de vraag op welke manier kan wetenschappelijk onderzoek een antwoord geven op maatschappelijke vraagstukken. Elke universiteit vult het overkoepelende thema op eigen wijze in. Dit jaar vind het evenement plaats rond het weekend van 3-4 oktober. U-meet is een initiatief van de vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU).