Om de huidige crises op te lossen, moeten Europese naties solidair zijn en op eigen waarden en capaciteiten vertrouwen. Dat stelde Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, op 18 september in zijn lezing bij de Faculteit Campus Den Haag.

Bedreiging voor Europa

In zijn betoog becommentarieert Timmermans de problemen waar Europa momenteel mee kampt: `Vluchtelingen en migratie, instabiliteit aan onze grenzen, debatten over eventuele uittreding van Groot Brittannie en Griekenland; elk van deze problemen vormt een bedreiging voor Europa als een geheel.'

Giftige cocktail

Volgens Timmermans lijden de Europese naties aan een `giftige cocktail van een gebrek aan zelfvertrouwen en wederzijds vertrouwen'. Het is soms moeilijk om als land en burger te denken aan het collectief, als dat betekent dat je zelf misschien moet inbinden. Maar, zegt Timmermans, de tot twee keer toe bijna collectieve zelfmoord - daarmee verwijzend naar de twee wereldoorlogen - leerde ons dat we alleen sterk staan door samen een te zijn.

Enthousiasme

Timmermans spreekt die middag op initiatief van het Instituut Bestuurskunde en Instituut Clingendael, een gezaghebbende en onafhankelijke denktank op het gebied van internationale betrekkingen. Met enthousiasme nam hij de uitnodiging aan, vertelt hij: `Het altijd inzichtelijke Instituut Clingendael, in combinatie met de jeugd en wijsheid van Universiteit Leiden, is de perfecte plek om van gedachten te wisselen.'

Comic relief

Die gedachtewisseling wordt concreet als de massaal toegestroomde studenten na de lezing vragen stellen aan de spreker. Timmermans neemt de gelegenheid voor wat comic relief. Als een van de aanwezige studenten zegt dat hij uit Spanje komt, laat Timmermans weten dat hij dat al kon horen aan diens accent, waarna een kort Spaans intermezzo volgt.

Eigen erf

Toch is de toon van de vragenronde over het algemeen ernstig. Wederom komt het gesprek op `vertrouwen'. Timmermans: `Als er geen vertrouwen leeft in samenlevingen, dan ook niet tussen samenlevingen onderling. We riskeren een maatschappij, waarin iedereen krampachtig zijn eigen erf bewaakt, maar niemand nog oog heeft voor het groter goed.'

Vertrouwen in de toekomst

Desondanks zijn er nog genoeg mensen met vertrouwen in de toekomst, aldus Timmermans. Ook hij gelooft sterk in een oplossing, al is er wel haast geboden. `Solidariteit is zowel een product van, als een voorwaarde voor Europese samenwerking', verklaart hij. `Ons huidige systeem wordt ernstig op de proef gesteld en kraakt in zijn voegen. Maar Europa kan niet overleven als we onze waarden en wettelijke verplichtingen vaarwel zeggen door mensen die een veilige schuilplaats zoeken niet te helpen. We moeten snel naar een duurzame oplossing in een alomvattende aanpak. We hebben al te veel tijd verloren.'

(21 september 2015 / Coen van Beelen)