Grote EU subsidie voor onderzoek longziekten in armere landen

22 september 2015 | NIEUWSBERICHT

Het LUMC ontvangt 3 miljoen euro subsidie van de Europese Commissie (subsidieprogramma Horizon 2020) om in relatief arme landen te zoeken naar oplossingen voor chronische longaandoeningen. Die komen in deze landen veel voor doordat een groot deel van de bevolking rookt of kookt onder primitieve omstandigheden. "De kracht van dit project is dat we de lokale bevolking erbij betrekken", aldus prof. Niels Chavannes, principal investigator van de Fresh Air Study, een internationaal consortium van veertien partnerinstituten.

Prof. Niels ChavannesTwee bronnen van rook bedreigen de longen van miljarden aardbewoners: sigarettenrook en rook die ontstaat bij het koken onder primitieve omstandigheden. Zo'n drie miljard mensen (meestal vrouwen) koken dagelijks binnenshuis op brandstof als hout, koeienmest of steenkool, waarbij veel rook vrijkomt die de longen kan beschadigen. Daarnaast woont zo'n driekwart van de tabaksrokers in de armere landen. "Inmiddels zijn chronische longziekten de derde doodsoorzaak ter wereld, na hart- en vaatziekten en kanker", vertelt Niels Chavannes, hoogleraar Huisartsgeneeskunde bij de afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde (PHEG) van het LUMC.

COPD

Nu infectieziekten effectief bestreden worden in landen met lage inkomens, blijkt de chronische longziekte COPD een groot probleem. Hier is nog weinig kennis over, al zijn er in een aantal landen al pilotonderzoeken gedaan: Uganda, Vietnam, Kirgizie en Griekenland. "Daar hebben we een netwerk opgebouwd van betrokken lokale onderzoekers die nu meedoen aan dit grote project. We gaan het probleem van longziekten verder in kaart brengen, maar ook gericht naar oplossingen zoeken. Als die werken, willen we ze ook meteen kunnen implementeren."

Schone kooktoestellen

Die oplossingen kunnen per land verschillen en het is belangrijk de bevolking te vragen om zelf mee te denken en inspraak te geven, blijkt uit eerder onderzoek. Een project van een andere onderzoeksgroep in India mislukte bijna omdat de grote ketels die mensen daar gebruiken om voor de hele familie te koken, niet pasten op de schone kooktoestellen waarin het project oorspronkelijk voorzag. In Ethiopie faalde een ander project omdat de zeer efficiente kooktoestellen een te dure brandstof vereisten, waardoor alle toestellen uiteindelijk op de zwarte markt belandden om te worden verkocht als oud ijzer.

Chavannes heeft ook zo'n ervaring. "In Vietnam wilden we schoorstenen laten bouwen in de huizen, zoals ook in China al eerder met succes was gedaan. Maar uiteindelijk bleken mensen dit niet te willen vanwege bijgeloof. Er zouden geesten door naar binnen kunnen komen. Koken onder afdakjes in de tuin bleek hier een veel betere oplossing." De onderzoekers hopen een matrix te ontwikkelen waarin een aantal variabelen, zoals lokale kookgewoontes, culturele gebruiken en beschikbare brandstof, bepalen welke oplossing het meest geschikt is voor een bepaald land.

Kinderen

"Waar we in eerder onderzoek achter kwamen is dat je de link moet leggen met de gezondheid van het kind. Dat vinden alle mensen heel belangrijk en de gezondheid van het kind wordt ook bedreigd door de rook, omdat ze vaak op schoot zitten bij hun moeder wanneer zij kookt. Soms raken hun longen zelfs al in de baarmoeder beschadigd." Kinderen onder de vijf jaar krijgen gemiddeld twee antibioticakuren voor luchtwegklachten. De Fresh Air Study gaat onderzoeken of dit niet minder kan, omdat een deel van deze `luchtweginfecties' helemaal geen infecties zijn, maar rookvergiftiging.

"We gaan veel inzetten op educatie, met bijvoorbeeld voorlichtingsfilms, animatie en sms. En we gaan een app testen waarmee mensen zelf hun longfunctie kunnen meten door te blazen in de luidspreker van de smartphone. Voorlichting is hierbij heel belangrijk, omdat zelfs gezondheidswerkers in de landelijke gebieden in arme landen slecht zijn opgeleid en vaak niet eens weten dat roken en `kitchen smoke' ongezond zijn", aldus Chavannes.