Utrecht, Prinsjesdag 15 september 2015

Sociaal werkers hebben lef, vernieuwen, trotseren bureaucratie.

Investeer in hun vakmanschap. Investeer in handen in de wijk.

Honderden miljoenen heeft het Kabinet in 2015 al besteed aan reparaties in de decentralisatie van de zorg. Maar behalve bij PGB's en verpleeghuiszorg moet er dringend worden ingegrepen bij de haperende transformatie in buurten en wijken. Waar blijft de beloofde snelle, preventieve hulp met voldoende competente handen dicht bij bewoners? Als die verandering niet doorzet, faalt de hele decentralisatie en rijzen zorgkosten straks opnieuw de pan uit.

De MOgroep vraagt daarom landelijke en lokale overheden te investeren in het probleemoplossende vakmanschap dat onmisbaar is voor de kanteling van de verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving. Versterk de sociaal werkers en wijkteams, landelijk en lokaal! Zij zijn de motor bij het vergroten van de kracht van burgers; zij vormen dé tegenkracht voor systeemdenken, bureaucratie en onnodige medicalisering.

De MOgroep wil dat Rijk en gemeenten de bedoeling van de transities en transformatie weer centraal zetten. Met de decentralisaties zouden onderdelen van de zorg naar gemeenten gaan, met voor burgers een nieuwe, snellere werkwijze: dichtbij, in de eigen buurt. Het omgekeerde is nu het geval: sociaal werkers stuiten op (nieuwe) bureaucratie en forse bezuinigingen. Het kan toch niet zo zijn dat alleen het stukje ‘burgers moeten meer zelf doen’ werkelijkheid wordt?

De MOgroep vraagt het kabinet om ruimte en steun voor professionals om nieuwe vormen van bijvoorbeeld integrale dagbesteding of re-integratie naar werk te ontwikkelen. Om randvoorwaarden te creëren voor (samen)werken in de wijkteams. Om samen met bewoners lokale manieren van participatie en onderlinge hulp op te zetten. De MOgroep verwacht van het kabinet daarom dat het adequaat reageert op de signalen over waar het kraakt, schuurt en vastloopt, en systeemverantwoordelijkheid neemt voor het meewerken aan oplossingen.

Natuurlijk: veel bewoners kunnen meer voor anderen en voor zichzelf betekenen dan ze nu doen. Maar dat gaat zelden vanzelf. Vrijwel altijd is er een professional nodig die regelt dat ze met elkaar in contact kunnen komen, die een netwerk helpt optuigen en andere partijen deelgenoot maakt. Sociaal werkers doen dat ook al jaren. Zij worden nu echter gehinderd door tijd- en energievretende bureaucratie en nog meer bezuinigingen.

Ergo: ruim die bureaucratische belemmeringen op en versterk het vakmanschap van de professionals die dit ingewikkelde werk doen. Voorkom dat nog meer geld en energie weglekt door overtollige regeldruk. Monitor zorgvuldig de gevolgen van de decentralisatie en bevorder daadkrachtig vernieuwende aanpakken.

Geef sociaal werk dus de extra armslag die onmisbaar is voor duurzame verandering. Want zoals de Transformatiecommissie Sociaal Domein vrijdag 11 september schreef in de derde voortgangsrapportage: de transformatie van het sociaal domein is ‘een fenomenale opgave.’

Bijlage: Onderbouwing Prinsjesdagboodschap MOgroep analyse QuickScan Wijkteams

Uitkomst MOgroep QuickScan Wijkteams

120 welzijnsorganisaties met ruim 1500 sociaal werkers werkzaam in wijkteams werkten mee aan een QuickScan van de MOgroep over het functioneren van de wijkteams. Deze landelijke peiling geeft een gemengd maar vooral zorgelijk beeld.

Sociaal werkers zijn enerzijds positief gestemd omdat ze door de decentralisatie meer ruimte krijgen om in de buurt dicht bij de burger te doen wat nodig is. Ze noemen de verbeterde samenwerking met en aansluiting op de lokale sociale infrastructuur een voordeel. Dat is een enorme prestatie en feitelijk een nieuwsfeit van de bovenste plank.

De stemming slaat om als hen wordt gevraagd naar bureaucratie, aandacht voor cliënten en het ontstaan van lokale wachtlijsten voor zwaardere zorg, thuishulp of dagbesteding.

Wachtlijsten en bureaucratie

Bijna 37% denkt niet dat de sociale wijkteams doen waarvoor ze zijn opgericht. Dat komt vooral door de toegenomen bureaucratie en zwaardere verantwoordingsplicht. 31% (ook bijna een derde) denkt niet dat bewoners nu baat hebben bij de wijkteams. Het indiceren van zware zorg kost te veel tijd en capaciteit en gaat ten koste van de lichtere gevallen. Bijna 50% van de ondervraagden is daarover bezorgd. Ook bijna 50% vindt dat er nauwelijks tijd is voor reflectie op het eigen handelen. 30% van de ondervraagden ziet lokaal wachtlijsten ontstaan bij GGZ, jeugdzorg en gehandicapten of constateert juist een plotselinge terugval van de vraag.

VNG, PGB, GGZ

Dat beeld sluit nauw aan bij dat van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die vreest niet alle lokale zorgvragen te kunnen financieren zonder extra lokale belastingen of aanvullende financiering vanuit het Rijk. Ook de commotie rond het halen van de deadline voor de lokale PGB’s en het ontbreken van voldoende ondersteuning voor GGZ-cliënten onderschrijft het beeld van een schrale lokale zorgvernieuwing en toegenomen bureaucratie.

Het vraagt van de Tweede Kamerfracties om zorgvuldig te kijken naar de gevolgen van de decentralisaties voor zorg en welzijn. Met name op het gebied van autonomie van sociale professionals, de indicering van zware zorg en de financiële compensatie voor gemeenten heeft het Rijk een grote verantwoordelijkheid die niet terzijde kan worden geschoven.

Het vraagt van de Tweede Kamerfracties om zorgvuldig te kijken naar de gevolgen van de decentralisaties voor zorg en welzijn. Met name op het gebied van autonomie van sociale professionals, de indicering van zware zorg en de financiële compensatie voor gemeentes heeft het Rijk een grote verantwoordelijkheid die niet terzijde kan worden geschoven.

Zie voor nadere oproep aan Kabinet de Prinsjesdagboodschap MOgroep. Quote derde voortgangsrapportage Transitiecommissie Sociaal Domein TSD:

“We komen uit een wereld waarin we op basis van indicaties exact vaststellen waar een individuele cliënt recht op heeft. Een wereld waarin we doen wat volgens de verordening moet en we het doen zoals het protocol het voorschrijft. We zijn op weg naar een wereld waarin we onderzoeken wat iemand nodig heeft en dat doen we samen met de zorgvrager. Daarmee verandert de relatie tussen overheid en burgers fundamenteel. Van kleine lettertjes naar keukentafelgesprekken. Naar onze mening krijgt juist die verandering tot nu toe te weinig aandacht.” http://www.mogroep.nl/actueel/nieuws/4309-sociaal-miljonairs-in-je-buurt

Quote uit de Prinsjesdagboodschap van vorig jaar MOgroep (want er is niets verbeterd…):

12% Van de bevolking is aangewezen op ondersteunende voorzieningen als Wwb, Wajong, thuiszorg, jeugdhulp. 3% van de bevolking heeft meer of ernstige problemen en specialistische of meervoudige hulp nodig. Dat laatste betreft ongeveer de helft van het totale budget in het sociale domein. Complexe problemen werken door op alle gebieden van het sociale domein. Het gaat om problemen die te maken hebben met het voeren van een huishouding (fysieke beperkingen, hygiëne, wooncomfort), het voorzien in het bestaan (armoede, werkloosheid, schulden), het opvoeden van kinderen (pedagogisch onvermogen, verwaarlozing of mishandeling van kinderen), psychosociale problemen (depressies, verslavingen) en samenlevingsproblemen (spanningen, huiselijk geweld). Hier zouden gemeenten integrale op maat gesneden oplossingen en efficiencywinst moeten boeken. http://www.mogroep.nl/actueel/nieuws/3458-transities-pas-op-voor-oude-zorg-in-nieuwe-zakken