In haar oratie op 11 september belicht Miranda van Eck, hoogleraar Cardiovascular and Metabolic Therapeutics, haar onderzoek ten behoeve van de ontwikkeling van medicijnen die onze bloedvaten schoonhouden.

Ophoping van cholesterol

Miranda van Eck

Van Eck doet bij het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR) onderzoek naar atherosclerose. Atherosclerose, ofwel slagaderverkalking, is de belangrijkste oorzaak van veel hart- en vaatziekten. Hierbij vernauwen bloedvaten door ophoping van cholesterol in ontstekingscellen (macrofagen), wat uiteindelijk kan leiden tot een hartinfarct of beroerte. Van Eck hoopt door haar onderzoek manieren te vinden om deze vettige aanslag in bloedvaten te verminderen.

Aangrijpingspunten voor nieuwe geneesmiddelen

'Hoewel we goed op weg zijn om hart- en vaatziekten terug te dringen, is het aantal mensen dat dagelijks als gevolg hiervan overlijdt nog veel te hoog. Bij vrouwen is het zelfs nog doodsoorzaak nummer 1', stelt Van Eck. In haar onderzoek identificeert ze daarom eiwitten die een rol spelen bij de ontwikkeling van atherosclerose en waar medicijnen hun werking op kunnen uitoefenen; zij vormen aangrijpingspunten voor nieuw te ontwikkelen geneesmiddelen.

Vervoer van cholesterol

Samen met collega-onderzoekers onderzocht ze onder meer een eiwit dat fungeert als een losplaats voor HDL, ook wel `goed cholesterol' genoemd. HDL vervoert cholesterol als een soort vrachtwagen vanuit de bloedvatwand naar de lever, waarna het lichaam het kan uitscheiden. Dit onderzoek maakte duidelijk waarom verhoging van de hoeveelheid HDL cholesterol in het lichaam niet altijd werkt als therapie. `Je kunt vrachtwagens wel voller beladen, maar als ze hun lading niet goed kunnen lossen, heeft dat weinig zin', verklaart Van Eck.

Bloedvaten schoonspoelen

Van Eck hoopt door haar onderzoek een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van echte `vaatwastabletten', geneesmiddelen die bloedvaten weer schoonmaken en atherosclerotische plaques (de ophopingen van cholesterol en macrofagen) laten verdwijnen. Jarenlang dachten onderzoekers dat dit niet mogelijk was, maar recent onderzoek in experimentele modellen heeft laten zien dat deze plaques binnen drie dagen kunnen verdwijnen. Met behulp van een Vici-subsidie van NWO wil Van Eck onderzoeken welke factoren daarbij een rol spelen.

Verpakken in vetbolletjes

Om bijwerkingen te beperken, is het belangrijk om medicijnen heel gericht naar de atherosclerotische plaques te sturen. Van Eck onderzoekt of dat kan door geneesmiddelen te verpakken in vetbolletjes, die specifiek door de macrofagen worden opgenomen. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Met haar onderzoek wil Van Eck dit nieuwe onderzoeksveld, dat ten dienste staat van de onderzoekers die zich direct bezighouden met het vervaardigen van nieuwe medicijnen, verder ontwikkelen.

Miranda van Eck is ook opleidingsdirecteur van de opleiding Bio-Farmaceutische Wetenschappen van de Universiteit Leiden.