Meer diabetes bij Oekrainers die geboren zijn na de hongersnood van 1932-1933

8 september 2015 | NIEUWSBERICHT

De kans dat iemand diabetes mellitus type 2 ontwikkelt (`ouderdomssuikerziekte') is groter wanneer zijn of haar moeder in het eerste trimester van de zwangerschap honger heeft geleden. Bij ernstige honger is de kans 1,3 keer zo groot als normaal, bij extreme honger 1,5 keer. Dat concludeert een internationaal team van onderzoekers uit een grootschalige studie in Oekraine, waar in 1932-1933 hongersnood heerste. Eerste auteur van hun publicatie in Lancet Diabetes & Endocrinology (3 september online) is dr. Bertie Lumey, verbonden aan de Columbia-Universiteit te New York en aan de afdeling Moleculaire Epidemiologie van het LUMC.

De studie, uitgevoerd met medische gegevens uit de periode van 2000 en 2008, omvat een groot aantal Oekrainers die tussen 1930 en 1938 zijn geboren, zo'n anderhalf miljoen mensen. In 1932-1933 leed de bevolking in oostelijke delen van Oekraine aan een gruwelijke hongersnood; de Holodomor die was veroorzaakt door de landbouwpolitiek van Stalin. Rond de drie miljoen mensen overleden aan de directe gevolgen daarvan.

Moederschoot

Maar de periode heeft ook sporen nagelaten bij mensen die deze periode in de moederschoot doormaakten, blijkt nu. Naarmate hun moeder een ernstiger tekort aan voedsel had in de eerste maanden van de zwangerschap, hebben zij een grotere kans op diabetes.

Begin van de zwangerschap

Die vergrote kans - 1,5 keer zo groot als normaal bij extreme hongersnood, 1,3 bij ernstige hongersnood - is voor mannen en vrouwen gelijk. Het grootste risico zagen de onderzoekers bij mensen die zijn geboren in de eerste zes maanden van 1934, negen maanden nadat de hongersnood het hoogst was en de meeste slachtoffers eiste, namelijk in de maanden mei-juli 1933.

Ook eerdere studies hebben een verband laten zien tussen voedselgebrek bij iemands moeder tijdens de zwangerschap en de kans op diabetes later, bijvoorbeeld bij mensen die zijn geboren na de Nederlandse hongerwinter van 1944-1945.

In deze nieuwe studie was het mogelijk om het onderzoek specifiek te richten op mogelijke kritische periodes in de zwangerschap. Dit kon omdat belangrijke informatie over de timing van de hongersnood in de Oekraine beschikbaar was en vanwege de grootte van de studie.

Hoe een tekort aan voeding tijdens de ontwikkeling van een embryo en foetus kan resulteren in diabetes later in het leven, is nog grotendeels onbekend. Maar onderzoekers die dat mechanisme willen ontrafelen weten nu dat ze zich op het begin van de zwangerschap moeten richten.