Open Monumentendag 2015
7 september 2015
Den Haag
Sinds 1986 is het elk jaar open Monumentendag. Duizenden Nederlanders kunnen op 12 en 13 september met eigen ogen zien wat voor bijzondere monumenten Nederland rijk is.
Victor de Stuers
De aandacht voor monumentenzorg ontstaat pas aan het eind van de 19e eeuw. Een van de belangrijkste pioniers op dit gebied is Victor de Stuers (1843-1916).
De Stuers groeit op in Maastricht. Een stad die in zijn jeugd nog geheel omgeven is door muren, vestingwerken en bastions. Zijn vader Hubert de Stuers moedigt de kleine Victor aan om tekeningen te maken van de omgeving. Victor is onder de indruk van de vele vestingwerken en tekent deze dan ook
veelvuldig.
Ontmanteling van erfgoed
Victor de Stuers gaat rechten studeren in Leiden, maar zijn passie voor (gebouwd) erfgoed blijft onverminderd groot. In Leiden wordt hij geconfronteerd met de ontmanteling van stadsmuren en de vervallen staat van veel bouwwerken uit de gouden eeuw. Tijdens bezoeken aan Maastricht ziet hij ook
daar erfgoed verdwijnen uit het straatbeeld. In 1869 wordt De Stuers advocaat bij de Hoge Raad in Den Haag. Hij ziet met lede ogen aan hoe de middeleeuwse overkapping van de Ridderzaal wordt gesloopt en het renaissance -doksaal uit de St. Jan van Den Bosch naar Londen wordt verscheept.
De maat is vol
Voor De Stuers is de maat vol en hij schrijft in het tijdschrift De Gids 1873 het essay Holland op zijn smalst. Hierin stelt hij de onverschilligheid over -en de verwaarlozing van gebouwen en voorwerpen uit de eigen `glorieuze' geschiedenis aan de kaak. Hij hekelt in zijn artikel ook de
vernietiging van waardevolle bouwwerken en andere vormen van erfgoed die in de voorgaande jaren verdwenen zijn.
De monumentenredder
De Stuers toont zich zeer gedreven om te komen tot een eerste echte vorm van monumentenzorg in Nederland. Het artikel werkt als een schokgolf en zorgt in 1875 voor zijn benoeming tot referendaris bij de nieuwe afdeling Kunsten en Wetenschappen van het ministerie van Binnenlandse Zaken. In het
Nationaal Archief is veel terug te vinden van de hand van Victor de Stuers. Als referendaris strijdt hij voor het behoud van de historische gebouwen op -en rond het Haagse Binnenhof. De restauraties van de grafelijke zalen op het Binnenhof en de Gevangenpoort wordt een van de eerste grote
initiatieven van monumentenzorg in Nederland. In 1877 wordt de Gevangenpoort gered en opent in 1882 als museum haar deuren. De Stuers wordt benoemd als eerste directeur van Rijksmuseum de Gevangenpoort.
De Stuers als tekenaar
De Stuers maakt vaak schetsen en karikaturen van diverse personen in besluiten en minuut-brieven. Uit de tekeningen blijkt niet alleen zijn grote tekentalent, maar ook zijn onorthodoxe werkwijze. Hij illustreert bewust veel opdrachten en andere officiele stukken omdat hij vindt dat
tekenvaardigheid even belangrijk is als taalvaardigheid. De Stuers introduceert met die overtuiging het tekenonderwijs op lagere scholen en hervormt het vakonderwijs.
Veelzijdig man
De Stuers staat vooral bekend als diegene die belangrijke initiatieven heeft genomen voor niet alleen de monumentenzorg, maar ook voor het archiefwezen en de architectuur heeft hij veel betekend. Hij is een veelzijdig man met een grote passie voor monumentale bouwwerken en erfgoed. De Stuers
zet zich als een van de eerste personen in de Nederlandse geschiedenis met succes in voor het behoud van monumentaal erfgoed. Hiermee kan hij met recht gezien worden als de vader van de Nederlandse monumentenzorg.
Nationaal Archief
2.04.13 archief Binnenlandse Zaken/Kunsten en Wetenschappen, inv.nr. 2060, 2276, 2617
2.21.307 Familiearchief Van Riemsdijk, inv.nrs. 569, 595
J. Perry, Ons fatsoen als natie: Victor de Stuers 1843 - 1916, (Amsterdam 2004) signatuur 167 F 39
J.A.A Bervoets, Victor de Steurs: Refendaris zonder vrees of blaam, (Den Haag 1985) signatuur V 294.8