De taart die lekker is, een filosofische puzzel
Lastige betekenis gevangen in model
1 september 2015
Theorieen over betekenis moeten er rekening mee houden dat wij mensen met een lichaam zijn, vindt taalfilosoof Ines Crespo. Zelf laat ze zien hoe dit kan. Ze weet de betekenis van lastige, want subjectieve, bijvoeglijke naamwoorden als 'lekker' te analyseren en te vangen in een model. Vandaag
promoveert ze aan de Universiteit van Amsterdam op haar proefschrift 'Affecting meaning. Subjectivity and evaluativity in gradable adjectives'. Haar promotieonderzoek werd gefinancierd door het VAAG-project van NWO, dat 'vaag' taalgebruik onderzoekt.
De taart die lekker is, een filosofische puzzel
Wat bedoel je precies als je zegt: 'Deze taart is lekker'? Taalfilosofen en logici breken zich hierover al jaren het hoofd. Een van de problemen is dat niet simpelweg valt aan te geven wanneer de zin waar is en wanneer onwaar. Volgens Ines Crespo moet je dat ook niet willen; in de wiskunde
gewortelde betekenistheorieen schieten voor sommige woorden tekort. Zij stelt een bredere opvatting van betekenis voor, die er rekening mee houdt dat wij belichaamde en sociale wezens zijn. In haar analyse staan niet zozeer waarheidscondities als wel handelingsmogelijkheden centraal. Als je
tegen iemand zegt: 'deze taart is lekker' beveel je de ander aan om de taart te gaan eten. Je hebt de taart geproefd en smakelijk bevonden en je spreekt de verwachting uit dat de ander dezelfde sensatie zal hebben. Zeg je 'deze taart is vies', dan beveel je de ander aan om juist niet de taart
te eten.
Mens-machine interactie
Op basis van deze analyse heeft Crespo samen met logicus Frank Veltman basiskenmerken van de betekenis van woorden als 'lekker' vastgelegd in een formeel model voor belichaamde intentionaliteit. Dit soort modellen zijn niet alleen relevant voor andere taalfilosofen en linguisten, maar kunnen
op den duur ook hun weg vinden naar bijvoorbeeld computertalen. Om machines goed met mensen te laten communiceren - bijvoorbeeld een telefoon met zijn gebruiker of een zorgrobot met zijn patient - moeten ze ook lastige woorden als 'lekker', 'vies' of 'pijnlijk' kunnen begrijpen. Het onderzoek
van Crespo levert hieraan een bijdrage.
Brug tussen twee tradities
De onderzoeker putte voor haar analyse uit het werk van Immanuel Kant, Ludwig Wittgenstein en de Franse fenomenoloog Maurice Merleau-Ponty. Vooral dit laatste is opmerkelijk. Analytische filosofen die betekenis van taal tot op het bot willen ontleden en continentale filosofen die op zoek zijn
naar de samenhang van kennis en ervaring werken zelden met elkaar samen. Het proefschrift van Crespo slaat een zeldzame brug tussen beide tradities.
Ines Crespo promoveert op dinsdag 1 september 2015 om 10.00 uur aan de Universiteit van Amsterdam.
Meer informatie
* Projectpagina Vagueness, Approximimation and Granularity'
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bron: NWO