Spionagetechnieken van zeventiende-eeuwse vrouwen


27 augustus 2015

Spionnenwerk was in de zeventiende eeuw een mannenaangelegenheid. Dat was het heersende idee, tot het Veni-onderzoek van Nadine Akkerman van de Universiteit Leiden. Met Engeland als onderwerp legde zij een netwerk bloot van meer dan zestig vrouwelijke spionnen. Sommige van de technieken die de
vrouwen gebruikten om geheime brieven te versturen, zijn nu verbeeld in video's op de website van MIT.

Female spies was de titel van het Veni-onderzoek van Nadine Akkerman. Ze kwam op dit idee toen ze geheimschrift aan het kraken was in de brieven van Elizabeth Stuart (1596-1662), een van oorsprong Schotse koningsdochter die veertig jaar in ballingschap verbleef in Den Haag. 'Ik werk al meer
dan tien jaar aan de correspondentie van Elizabeth Stuart,' zegt Akkerman. In die brieven ontdekte ze een verwijzing naar wat misschien wel de eerste vrouwelijke spion was. 'Toen ben ik gaan zoeken, en er bleken er nog veel meer te zijn.'

Nadine Akkerman legde een netwerk van tientallen vrouwelijke spionnen uit de zeventiende eeuw bloot. Met MIT maakte ze video's van technieken zie ze gebruikten om geheime brieven te versturen.Nadine Akkerman legde een netwerk van tientallen vrouwelijke spionnen uit de zeventiende eeuw bloot.
Met MIT maakte ze video's van technieken zie ze gebruikten om geheime brieven te versturen.

Brieven en betalingsboeken

Ze volgde brieven in geheimschrift, maar bekeek ook betalingsboeken van de geheime dienst in Engeland, waar ook vrouwen tussen zaten. 'Als je daar een naam in vindt, ben je er overigens nog niet. Soms bleek dat "secret service" in eufemistische termen seksuele praktijken aanduidden en ging het
dus om een betaling voor een bezoek aan een dame die feitelijk een prostituee was.'

Onverdacht vanwege vrouwelijkheid

Er waren in de zeventiende eeuw veel meer vrouwelijke spionnen dan je zou denken, zegt Akkerman. 'Ik heb zo'n zestig vrouwelijke spionnen gevonden in overlappende netwerken. Vrouwen waren in die tijd helemaal niet verdacht: men kon zich niet voorstellen dat een vrouw zo politiek actief kon
zijn. Als een mannelijke spion werd gepakt, werd hij gevierendeeld of opgehangen. Vrouwen die gepakt werden, zaten drie maanden in een luxueus vertrek van de Tower of London gevangen, en werden dan weer vrijgelaten. Niemand geloofde echt dat ze schuldig waren.'

Brieven bezorgen

De vrouwen deden hetzelfde soort werk als de mannelijke spionnen. 'Ze werden alleen iets vaker ingezet om brieven te bezorgen, omdat ze niet gefouilleerd werden.' Akkerman achterhaalde een aantal strategieen die de vrouwen gebruikten om geheime boodschappen te verzenden. Van onzichtbare inkt
gemaakt van artisjokken tot het onzichtbaar verstoppen van kleine briefjes in rauwe eieren. Samen met het MIT maakt ze filmpjes waarin ze laat zien hoe de vrouwen in brieven inbraken, welke onzichtbare inkten ze gebruikten en hoe ze de briefjes smokkelden. Het komend jaar trekt ze zich terug
bij het NIAS in Wassenaar om haar bevindingen in een boek te verwerken.

Onderzoekster Nadine Akkerman ontving Veni-financiering voor haar onderzoek naar vrouwelijke spionnen in de zeventiende eeuw. Op video legde zij een paar spionagetechnieken vast, zoals het onzichtbaar verstoppen van kleine briefjes in rauwe eieren.Onderzoekster Nadine Akkerman ontving
Veni-financiering voor haar onderzoek naar vrouwelijke spionnen in de zeventiende eeuw. Op video legde zij een paar spionagetechnieken vast, zoals het onzichtbaar verstoppen van kleine briefjes in rauwe eieren.

Bronnen zoals de Magiae Naturalis (1558; 1644 ed. boek 16-hoofdstuk IV) van Giambattista della Porta en A Thousand Notable Things (1579) van Thomas Lupton geven een stap voor stap beschrijving hoe je brieven kunt smokkelen in rauwe eieren. Akkerman werkte samen met het MIT om dit recept
precies in beeld te brengen:

'To put a Shedule, or lytle wryting into an Egge, lay an Egge certaine dayes in strong vynegar, vntyl it be soft, and wryte your name or what you lyst in a lytle peece of paper, and folde the paper as harde together as you can: then with a Raser cut the sayd Egge in the toppe fynely, and
aduisedly: through the which, putt the little paper into the Egge cyrcumspectedly, and then put the Egge into cold water, and immediately the shell wyl be hard as it was before. A proper secrete.'

Meer info

* Video's MIT vrouwelijke spionnen
* Programma Vernieuwingsimpuls (Veni, Vidi, Vici)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bron: NWO