Nagoya Protocol over onderzoek naar genetische rijkdommen


17 augustus 2015

Onderzoekers dienen zich bewust te zijn van het Nagoya Protocol, dat op 12 oktober 2014 is ingegaan. Iedereen die zich bezig houdt met onderzoek aan `genetische rijkdommen' moet zich houden aan het Protocol. NWO controleert niet op naleving van het Nagoya Protocol, maar wil wel bijdragen aan
bewustwording ervan. Het Nagoya Protocol verduidelijkt de verplichtingen uit het Biodiversiteitsverdrag van Rio op het gebied van de eerlijke verdeling van voordelen die voortvloeien uit het gebruik van genetische rijkdommen.

Het Protocol bepaalt dat verdragspartijen streven naar het vergemakkelijken van toegang tot genetische rijkdommen (ook wel 'genetische bronnen' of 'genetisch materiaal' genoemd). Dat doen ze door daaraan geen onnodige beperkingen te stellen, en door het borgen van een evenwichtige verdeling
van voordelen.

Een goede uitwisseling van genetische rijkdommen is van groot belang, onder meer vanwege de onderlinge afhankelijkheid tussen landen. De landen van oorsprong van veel gebruikte genetische rijkdommen willen graag delen in de voordelen die worden verkregen in landen waar genetische rijkdommen
worden gebruikt. Landen van oorsprong zijn vaak ontwikkelingslanden, die voor hun bestaans- en voedselzekerheid direct afhankelijk zijn van genetische rijkdommen in hun natuurlijke omgeving. Deze landen hechten veel belang aan regels over de verdeling van voordelen uit het gebruik van
genetische rijkdommen.
Nederland gebruikt genetische rijkdommen uit andere landen, bijvoorbeeld bij de veredeling van nieuwe plantenrassen. Voor Nederland is het cruciaal dat internationale uitwisseling van genetische rijkdommen zonder onnodige belemmeringen kan plaatsvinden. Dat is vanwege onze economische positie
als tweede exporteur wereldwijd van uitgangsmateriaal voor voedsel, landbouw en sierteelt, en vanwege het belang van voedselzekerheid.

Aanleiding

(c) Shutterstock

Het Nagoya Protocol is een protocol bij het op 5 juni 1992 te Rio de Janeiro tot stand gekomen Verdrag inzake biologische diversiteit. Het Biodiversiteitsverdrag heeft de volgende doelstellingen:

* het behoud van biologische diversiteit,
* het duurzaam gebruik van de bestanddelen daarvan, en
* de eerlijke en billijke verdeling van voordelen die voortvloeien uit het gebruik van genetische rijkdommen, met inbegrip van passende toegang tot die rijkdommen en door middel van passende financiering.

De verdragspartijen gaven op verschillende wijze invulling aan het laatste doel, waardoor onnodige beperkingen met betrekking tot de toegang bleven bestaan. Op de tiende Conferentie van Partijen bij het Biodiversiteitsverdrag in 2010 is de tekst van het Nagoya Protocol aangenomen, waarin de
verplichtingen op dit punt zijn verduidelijkt en geconcretiseerd.

Op 23 juni 2011 is het Nagoya Protocol ondertekend voor het Koninkrijk der Nederlanden en voor de Europese Unie. Op 12 oktober 2014 is het Nagoya Protocol in de EU van kracht geworden op basis van Verordening (EU) nr. 511/2014. Deze Verordening geldt voor alle gebruikers van genetische bronnen
in de EU en legt verplichtingen op aan gebruikers van genetische bronnen in de EU.

Ter uitvoering van het Nagoya Protocol en de ABS-verordening (Access and Benefit Sharing) die daaruit voortvloeit, is nationale wetgeving nodig. Een wetsvoorstel is bij de Tweede Kamer ingediend, samen met een memorie van toelichting. Vanaf 12 oktober 2015 zijn de bepalingen van toepassing.

Informatieloket

Het national focal point (nfp) is het ABS-loket Nederland, ondergebracht bij de Wageningen Universiteit. Het biedt informatie voor alle overheidsinstituten, bedrijven en personen die genetische bronnen gebruiken voor onderzoek en ontwikkeling. Met vragen over het Nagoya Protocol kunt u terecht
bij dr.ir. Bert Visser van het ABS-loket Nederland.

Bron: website ABS-loket Nederland, memorie van toelichting bij wetsvoorstel 34142-2 inzake het Nagoya Protocol

Bron: NWO