Evolutie piekt op tropische berg
12 augustus 2015
Tropische bergen hebben een uitzonderlijk hoge biodiversiteit. Zo ook op de berg Gunung Kinabalu in Sabah, Maleisisch Borneo. Tijdens een expeditie, georganiseerd door Naturalis Biodiversity Center en Sabah Parks, onderzochten experts daar de fauna, flora en fungi. Ze ontdekten dat de meeste
unieke soorten die in het gebied voorkomen evolutionair gezien `jonger' zijn dan de berg zelf, en dat sommige zijn ontstaan uit aangewaaide voorouders, andere uit lokale voorouders. Dit onderzoek is online gepubliceerd op 12 augustus 2015 in Nature en gefinancierd met een NWO Veni.
De berg Kinabalu op Maleisisch Borneo. Copyright: J. Kong Sabah Parks
Op tropische bergen komen buitengewoon veel soorten voor. Dit komt doordat de temperatuur en daarmee het milieu snel verandert naarmate de hoogte toeneemt. Hierdoor leven er op de top van bergen vaak soorten die alleen daar voorkomen. Die worden ook wel endemen genoemd. De berg Gunung Kinabalu
in Sabah, Maleisisch Borneo is daar een voorbeeld van. De 4.095 m hoge berg staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO en herbergt honderden unieke soorten.
Naturalis-onderzoekers Vincent Merckx, Menno Schilthuizen en nog 45 andere experts verzamelden tientallen van zulke endemen in 2012 tijdens een Nederlands-Maleisische wetenschappelijke expeditie op Gunung Kinabalu. Aan de hand van DNA werd vervolgens bepaald van welke soorten die endemen
afstammen. De onderzoekers laten zien dat de meeste soorten die op de berg voorkomen jonger zijn dan de berg zelf.
Ook tonen ze aan dat de endemische biodiversiteit bestaat uit twee groepen. Een deel van de unieke soorten zijn immigranten uit ver weggelegen gebieden zoals de Himalaya of China, die al aangepast zijn aan de koelere leefomgeving. De andere endemische soorten stammen af van de lokale soorten
die voorkomen aan de voet van de berg en die zich gaandeweg aan de koudere omstandigheden hebben aangepast.
De libelle Euphaea basalis. Copyright: Jan van Tol
De onderzoekers hebben in twee weken op 37 locaties op en rond de Kinabalu tienduizenden planten, dieren en paddenstoelen verzameld, waaronder varens, mossen, orchideeen, slakken, wormen, insecten, spinnen en kikkers. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de berg een broedplaats is
van evolutie. `Er werd wel gedacht dat tropische bergen ook plekken zijn waar heel oude soorten overleven, maar ons onderzoek laat zien dat het vooral om jonge soorten gaat,' zegt Schilthuizen. Nieuwe soorten ontstaan op de top van de berg, maar stammen vaak af van soorten die al in dergelijke
omstandigheden leefden. `Dit is belangrijk voor de bescherming van de endemische soorten. Je kunt immers zien in hoeverre soorten in staat zijn om met klimaatverandering mee te evolueren, en daardoor dus voorspellingen doen voor de toekomst.'
Gefinancierd door NWO
Dr. Vincent Merckx, de eerste auteur van het artikel in Nature, verrichtte zijn onderzoek met financiering van NWO. Hij kreeg in 2011 een persoonsgebonden financiering in het kader van de Vernieuwingsimpuls (Veni), voor zijn onderzoek naar de verspreiding van bodemschimmels en zeldzame
planten. Veni is gericht op onderzoekers die onlangs gepromoveerd zijn.
Bron: Naturalis