Evolutie piekt op tropische berg


Gepubliceerd op
12 augustus 2015

De meeste unieke soorten flora, fauna en fungi die voorkomen op de berg Gunung Kinabalu in Sabah, Maleisisch Borneo zijn evolutionair gezien jonger dan de berg zelf. Sommigen zijn ontstaan uit aangewaaide voorouders, andere uit lokale voorouders. Dit inzicht is belangrijk voor de
voorspellingen op de kans op uitsterven van endemische soorten, onder meer door klimaatverandering. Dat schrijven 55 wetenschappers van 23 instituten, waaronder Wageningen UR, in een publicatie die op 12 augustus online verscheen in Nature.

Controleer uw cookie-instellingen

Expeditie

De evolutionaire oorsprong van de unieke flora en fauna op tropische bergen zijn echter slecht begrepen. Daarom werd in 2012 een wetenschappelijke expeditie ondernomen, georganiseerd door Naturalis Biodiversity Center en Sabah Parks. Tijdens de expeditie verzamelden onderzoekers van Wageningen
UR, Naturalis en diverse andere instellingen tientallen van zulke endemen op Gunung Kinabalu. Aan de hand van het DNA werd vervolgens bepaald van welke soorten die endemen afstammen. De publicatie in Nature is gebaseerd op de analysegegevens van 1800 monsters.

Immigranten

De onderzoekers laten zien dat de meeste soorten die op de 6 miljoen jaar oude berg voorkomen, jonger zijn dan de berg zelf. Ook tonen ze aan dat de endemische biodiversiteit bestaat uit twee groepen. Een deel van de unieke soorten zijn immigranten uit ver afgelegen gebieden zoals de Himalaya
of China, die al aangepast zijn aan de koelere leefomgeving. De andere endemische soorten stammen af van de lokale soorten die voorkomen aan de voet van de berg en die zich gaandeweg aan de koudere omstandigheden hebben aangepast.

Langanan waterfall photo by F Lens

Klimaatverandering

De onderzoekers verzamelden in 2012 in twee weken op 37 locaties op en rond de Kinabalu in totaal tienduizenden planten, dieren en paddenstoelen, waaronder varens, mossen, orchideeen, slakken, wormen, insecten, spinnen en kikkers. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de berg een
broedplaats is van evolutie. "Er werd wel gedacht dat tropische bergen ook plekken zijn waar heel oude soorten overleven, maar ons onderzoek laat zien dat het vooral om jonge soorten gaat", zegt Menno Schilthuizen van Naturalis. Nieuwe soorten ontstaan op de top van de berg, maar stammen vaak
af van soorten die al in dergelijke omstandigheden leefden. "Dit is belangrijk voor de bescherming van de endemische soorten. Je kunt immers zien in hoeverre soorten in staat zijn om met klimaatverandering mee te evolueren, en daardoor dus voorspellingen doen voor de toekomst", aldus
Schilthuizen.

Vanuit Wageningen UR namen Lisa Becking (Marine Animal Ecology, IMARES) en Rene Geurts (Laboratorium voor Moleculaire Biologie, Wageningen University) deel aan dit project. Becking was medeorganisator van de expeditie, cooerdineerde de bemonstering voor DNA-barcoding en behoorde tot het
kernteam dat de publicatie schreef. Geurts verzamelde soorten van de plantgeslachten Parasponia en Trema om een beter begrip van de symbiotische relatie te krijgen tussen Parasponia bomen en de bodembacterie Rhizobium.

mycologists in the field photo by L Becking

Evolutie

Becking was gevraagd omdat ze eerder expedities in Indonesie had georganiseerd voor wetenschappelijk veldwerk op marien gebied. "Ik ben geinteresseerd in de verspreidingspatronen van soorten en de processen die een rol spelen bij de formatie van biodiversiteit. De vragen en de analyses zijn
dus eigenlijk hetzelfde, alleen het monsteren in oerwouden is radicaal anders dan in koraalriffen!" Bijzonder aan het project vindt Becking dat er is gekeken naar de evolutionaire geschiedenis van een groot aantal organismen, niet alleen een taxon. "Op deze manier kunnen we algemene processen
ontleden die voor de hele gemeenschap gelden."

Het project werd financieel mogelijk gemaakt door FES-gelden, NWO, de Alberta Mennega Foundation, het KNAW Fonds Ecologie, de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting, en Pro Acarologia Basiliensis.

Publicatie: `Evolution of endemism on a young tropical mountain' by Merckx VSFT, Hendriks K, Beentjes K, Mennes C, Becking LE et al., Nature, 12 augustus. 2015

* dr. LE (Lisa) Becking
Contactpersoon dr. LE (Lisa) Becking
Contactformulier

IMARES Wageningen UR

IMARES is een onderzoeksinstituut gespecialiseerd in strategisch en toegepast marien ecologisch onderzoek

* Vis moet zwemmen Vis moet zwemmen
* Atlas van belangrijke vogelgebieden zuidpool Atlas van belangrijke vogelgebieden zuidpool
* Tinka Murk benoemd tot hoogleraar Marine Animal Ecology aan Wageningen University Tinka Murk benoemd tot hoogleraar Marine Animal Ecology aan Wageningen University

Meer nieuws



Toelichting

Op woensdagavond 12 augustus van 19.00 uur tot 20.00 uur geven Schilthuizen en zijn collega-onderzoekers in de zaal LiveScience van Naturalis een toelichting op de resultaten en de bevindingen van de expeditie. Pers en publiek is welkom en er is gelegenheid tot het stellen van vragen.
Meekijken en vragen stellen kan ook live online via www.naturalis.nl/live.

Publicatie: `Evolution of endemism on a young tropical mountain' by Merckx VSFT, Hendriks K, Beentjes K, Mennes C, Becking LE et al., Nature, 12 augustus. 2015

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Euphaea basalis Jan van Tol Hedyotis macrostegia photo by F Lens pressing pitcher plants photo by N Sol