Toekomst gemeente Haaren: ervaringen elders met zelfstandige gemeent..


[IMG]

In dit artikel gaan we in op ervaringen die er elders zijn met relatief kleine gemeenten die zelfstandig blijven. Volgende week leest u op deze plek meer over ervaringen elders op het gebied van opsplitsing en herindeling.

Hoeveel (kleine) gemeenten zijn er in Nederland?

In Nederland zijn er sinds 1 januari 2015 393 gemeenten. Er is geen definitie van wat een kleine gemeente is, maar Haaren behoort wel tot de kleinere gemeenten. Er zijn ongeveer 65 gemeenten kleiner dan Haaren. De rest is dus groter.
Het aantal gemeenten in Nederland loopt terug. In het jaar 1900 waren er nog meer dan 1100 gemeenten. In 2004 nog 483. Nu dus nog maar 393.

Hoe komt het dat kleine gemeenten verdwijnen?

Van 1100 gemeenten in 1900 naar minder dan 400 nu. En het zijn vooral de kleinere gemeenten die verdwijnen. Hoe komt dat? Het heeft verschillende oorzaken. De belangrijkste is dat gemeenten steeds meer taken krijgen. Die zijn voor kleine gemeenten lastiger uit te voeren dan voor grote
gemeenten. Kleine gemeenten zijn daarom meer dan grotere gemeenten, afhankelijk van samenwerking met andere gemeenten. Het lukt niet altijd en overal om tot goede samenwerking te komen. Kleine gemeenten komen dan in de problemen en kiezen dan voor herindeling of worden daar door de provincie
toe gedwongen. Andere problemen die kunnen leiden tot het verdwijnen van gemeenten zijn bestuurlijke problemen of conflicten en financiele problemen. En tot slot kan het zijn dat kleine gemeenten tot de conclusie komen dat het beter is samen te gaan voordat bovenstaande problemen ontstaan.

Kunnen kleine gemeenten wel succesvol zijn?

Er wordt regelmatig onderzoek gedaan naar hoe gemeenten functioneren. Uit deze onderzoeken blijkt niet dat grotere gemeenten het beter doen dan kleine gemeenten of omgekeerd. Het is maar net waar je naar kijkt. Het weekblad Elsevier onderzoekt jaarlijks de woonomgeving van alle gemeenten van
Nederland. Gemeenten worden dan vergeleken op allerlei punten waar ook de gemeente invloed op heeft, bijvoorbeeld voorzieningen, groen en woonklimaat. Veel kleinere gemeenten staan in de top van deze ranglijst. Overigens staat Haaren in deze ranglijst op de 69e plaats van alle 393 gemeenten.
Maar ook bij andere onderwerpen, zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van de Kamer van Koophandel, is geen duidelijke lijn te zien dat groot beter is dan klein. Kleine gemeenten kunnen dus best succesvol zijn.

Grotere gemeenten hebben vaak veel voorzieningen waar ook de inwoners van kleinere gemeenten in de regio van profiteren. Zij zijn vaak beter dan kleine gemeenten in staat om grotere problemen goed op te lossen. Zo zie je vaak dat grote gemeenten `de kar trekken` in regio's als het gaat om
bijvoorbeeld economische ontwikkeling. Grotere gemeenten zijn over het algemeen beter in het ontwikkelen van een visie op de langere termijn. Daar hebben ze de ambtelijke capaciteiten voor. Verder zijn zij vaak beter in staat om voor hun belangen op te komen bij de provincie en in Den Haag.

Het belang van samenwerken voor kleinere gemeenten

Voor kleinere gemeenten zijn goede samenwerkingsverbanden erg belangrijk om de taken goed uit te kunnen voeren. Dat samenwerken kan verschillende vormen krijgen. We noemen hieronder een aantal voorbeelden.

Wat voor vormen van samenwerking zijn er voor kleine gemeenten?

1. uitbesteden van taken aan grote gemeente

Een van de manieren waarop een kleine gemeente kan zorgen dat alle taken goed worden uitgevoerd, is het uitbesteden van taken aan een grote gemeente. Kleine gemeenten die dit hebben gedaan zijn Ten Boer (taken uitbesteed aan Groningen) en Beemster (taken uitbesteed aan Purmerend). Het voordeel
voor Ten Boer en Beemster is, dat de inwoners een betere dienstverlening hebben gekregen, maar ook dat het gemeentebestuur betere adviezen krijgt van de ambtenaren. In de grote gemeenten zitten namelijk meer specialisten op alle terreinen. De gemeenteraad blijft zelf verantwoordelijk voor
zaken als ruimtelijke ordening, subsidies, het dorpenbeleid en de hoogte van de OZB.

2. een organisatie maken met meerdere gemeenten (ambtelijke fusie)

Er zijn gemeenten die geen eigen ambtenaren meer hebben. Alle ambtenaren van deze gemeenten werken in een organisatie die voor alle burgers in het gebied werkt. Hier zijn de laatste jaren veel voorbeelden van. Het meest dicht bij huis is Boxtel-Sint-Michielsgestel, die per 1 januari 2016 zo
gaan werken. Andere voorbeelden zijn Blaricum-Eemnes-Laren (per 1 januari 2008), Cuijk-Grave-Mill (per 1 januari 2014) en Alphen-Chaam-Baarle-Nassau-Gilze-Rijen (per 1 januari 2016). Door op deze manier samen te werken, lossen gemeenten het probleem op dat ze soms te weinig ambtenaren hebben
om zelf de taken goed uit te voeren.

3. ambtelijk gastheerschap met meerdere gemeenten

Als gemeenten op deze manier samenwerken, dan verdelen ze de taken: iedereen voert een bepaalde taak niet alleen voor zichzelf, maar ook voor de anderen uit. Dan hoef je niet meer alle taken zelf uit te voeren en kun je je concentreren op waar je goed in bent. Deze vorm van samenwerking is op
veel plekken geprobeerd, maar in de meeste gevallen is er na verloop van tijd voor gekozen om een organisatie te maken of te gaan herindelen. Het blijkt ingewikkeld om deze vorm goed te laten werken.

4. een "shared service center"

Er zijn veel gemeenten die hun beleid zelf willen blijven maken, met eigen ambtenaren. Maar alles wat met de bedrijfsvoering te maken heeft, doen ze graag samen met anderen. Denk daarbij aan alles wat te maken heeft met bijvoorbeeld automatisering en administratie. Dit lijkt op een ambtelijke
fusie, maar dan met minder taken. Gemeenten die bedrijfsvoeringstaken hebben gebundeld, maar niet het maken van hun beleid, zijn:

* De Drechtsteden
* Geldrop-Mierlo, Nuenen, Son en Breugel
* De Kempengemeenten

Wat zijn voor inwoners de voordelen van een kleine gemeente die kiest voor samenwerking?

Kleine gemeenten staan soms voor een keuze: zelfstandigheid of herindeling (en soms is opsplitsing een mogelijkheid). Er is niet in algemene zin te zeggen wat beter is voor inwoners. Het hangt heel erg van de precieze situatie af.

Leidt samenwerking tot een herindeling?

Samenwerking tussen gemeenten kan een eerste stap zijn op weg naar een herindeling. Zo zijn er veel gemeenten die steeds meer gingen samenwerken en uiteindelijk met elkaar samen zijn gegaan. Maar dat hoeft niet. Er zijn ook voorbeelden van kleine gemeenten die al lang samenwerken, maar waar
van herindeling geen sprake is. Voorbeelden:

* Blaricum, Eemnes en Laren hebben sinds 1 januari 2008 een ambtelijke organisatie, maar van een herindeling is geen sprake
* De gemeente Zoeterwoude heeft veel uitvoerende taken ondergebracht in een samenwerkingsverband in de regio Leiden per 1 januari 2012. Van een herindeling is geen sprake

Meer achtergrondinformatie vindt u op de website van de gemeente Haaren.

Boekje over samenwerking tussen Ten Boer en Groningen
Boekje over samenwerking tussen Blaricum-Eemnes-Laren (digitale versie: http://www.belcombinatie.nl/download/178922557/_vers_178922559/cd/Innovatief+samenwerken+in+het+BEL-model-BOEK.pdf
Website www.ambtelijkefusie.nl over ambtelijke fusies
Website www.sharedservicesbijdeoverheid.nl
Onderzoek KVK 2013
www.waarstaatjegemeente.nl

Wilt u meer informatie? Kijk op www.haaren.nl/toekomst.
Heeft u vragen, neem dan contact op met 0411 62 72 82 of stuur een e-mail naar gemeente@haaren.nl