'Je kunt ook teveel vertrouwen hebben in de overheid'

Experts aan het woord over Journalistiek2025
Ik ben fan

2025 klinkt ver weg, maar die 10 jaar gaan sneller voorbij dan je denkt. Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek heeft onderzoek gedaan naar de toekomst van de journalistiek en kwam met 4 mogelijke scenario's. Op Persinnovatie.nl laten we een aantal experts aan het woord over deze
toekomstperspectieven. Deze week: Winny de Jong, datajournalist bij OneWorld en freelancer.

Door: Dorien Vrieling

* Tag personen
[USEMAP]

Winny de Jong -

Foto: Olaf Lemaire

Wat vind je van de scenario's?

Op geen van de vier zou ik mijn geld inzetten, ik vind ze vrij extreem. Maar in elk scenario zitten wel dingen die zullen uitkomen. Sommige zie ik nu al om me heen. Bijvoorbeeld de terughoudendheid ten opzichte van nieuwe technologie, de do-it-yourself-mentaliteit, die je terugziet in het
scenario The Shire. Ik moest daarbij direct aan privacy-activisten denken, die hun mail versleutelen, open source software gebruiken en een transparante overheid willen. Dat is nu al een kleine, maar zelfredzame community, net als het scenario beschrijft. Ik voel me wel verwant met hun ideeen.

Welk scenario vind je het meest realistisch?

Poeh, het is koffiedik kijken. Maar ik vind een do it for me-scenario het meest waarschijnlijk, een scenario waarin mensen media en overheid zien als organisaties die hen faciliteren. Dus het wordt A handful of Apples of Darwin's Game. De huidige situatie lijkt het meest op A handful of
Apples: alles wordt voor je gedaan door een paar grote bedrijven. Aan de andere kant: ook die grote bedrijven zijn ooit in een schuurtje begonnen. Er zullen altijd start-ups blijven, denk ik.

Hoe bereid jij je voor op de toekomst? Ga je iets aanpassen naar aanleiding van de scenario's?

Kijk, ik heb een Macbook, een iPad, ik gebruik Gmail. Als je het zo bekijkt pas ik in het scenario A handful of Apples. Maar ik geloof graag dat ik de weg naar de uitgang weet, dat ik gemakkelijk zou kunnen veranderen. Voor alle diensten die ik gebruik is een open source-variant, als Apple
morgen omvalt koop ik een Linux-computer, dus mocht het scenario The Shire uitkomen, dan denk ik dat ik mezelf wel kan redden.

En in hoeverre ben je als journalist voorbereid op de toekomst?

Ik denk dat de journalist die ik wil zijn, een journalist met data als expertise, in alle scenario's kan werken. Mijn toegevoegde waarde zit niet zozeer in kennis over tools, maar meer in journalistieke vaardigheden. Ik weet bijvoorbeeld goed wat de essentie van een infographic moet zijn, hoe
je die begrijpelijk en toegankelijk maakt. En ik denk dat ik altijd moet blijven leren, mijn expertise onderhouden, via Twitter en mijn blog een curator op mijn vakgebied zijn. Als je dat doet, verander je als vanzelf mee. Die alertheid, welke kant gaan we op in de journalistiek, die is
onmisbaar.

Je bent nu in dienst bij OneWorld en werkt daarnaast als freelancer. Zit er toekomst in werken voor een baas, of zijn we over tien jaar allemaal freelancers?

Mijn vader heeft 35 jaar voor hetzelfde bedrijf gewerkt. Dat kan ik me niet eens voorstellen. Dat ik een baan heb bij OneWorld is luxe, de meeste mensen in mijn omgeving werken freelance. Maar mocht het volgend jaar voorbij zijn, dan maak ik me geen zorgen. Ik zorg dat mijn expertise up to
date blijft en houd al mijn ideeen bij, dat zijn er al zo'n 150. Heus niet allemaal goede ideeen, natuurlijk. Maar als ik als freelancer verder zou gaan heb ik wel iets om aan de slag te gaan.

Merk je een toename van branded journalism?

Ik denk dat datajournalisten veel verschillende dingen doen, en dat niet alles journalistiek is. Als je een mooie visualisatie kunt maken voor een journalistiek medium, kun je dat ook doen voor een bedrijf. Zolang je dat laatste maar geen journalistiek noemt. Ik denk dat er bij schrijvende
journalisten een lastiger grijs gebied is. Je kunt niet op maandag een kritisch journalistiek stuk schrijven over een bedrijf en op vrijdag voor dat bedrijf een jaarverslag maken.

Vertrouwen en technologie zijn de belangrijkste pijlers van de scenario's. Wat denk je dat er de komende jaren gebeurt met het vertrouwen in media en overheden?

Als ik kijk naar de gemiddelde mediagebruiker vraag ik me af hoeveel er in 2025 veranderd zal zijn ten opzichte van nu. Op privacygebied zullen de meeste mensen waarschijnlijk iets alerter zijn, maar ik verwacht geen grote verschuiving. De onthullingen van Snowden hebben mensen er immers ook
niet toe gebracht massaal hun mail te beveiligen, het gedoe rond de mails van Hillary Clinton had geen effect op haar populariteit. De grootste groep mensen houdt denk ik veel vertrouwen in de overheid, ook al hebben ze alle reden om wantrouwend te zijn.

Het doet me denken aan het Peltzman-effect. Toen mensen autogordels kregen, gingen ze roekeloos rijden, zo roekeloos dat ze de extra veiligheid die de gordels brachten, weer ophieven. Zo is het misschien ook met internet en media: we denken `dat gebeurt ons toch niet, de overheid beschermt ons
wel.' Je kunt ook teveel vertrouwen hebben, wil ik maar zeggen.

Welk scenario zou je het liefste zien uitkomen?

Misschien Wisdom of The Crowd. Ik denk dat je in dat scenario de meeste controle hebt over je eigen leven, dat je het meest over jezelf kunt beschikken. Dat vind ik een fijn idee, dat je niet al te afhankelijk bent van grote mediabedrijven. Ook al moet ik dan loskomen van mijn Macbook en mijn
gemakzucht, en luiheid opzij zetten.

Is het mogelijk om het zelf een beetje die kant op te duwen?

Jawel. Ik denk dat het realistischer is dat we zelf dat scenario realiseren, door onafhankelijker te worden, dan dat overheidsinstellingen en bedrijven ons gaan verrassen met hun adaptieve vermogen. Dat zie ik niet snel gebeuren, in elk geval niet zo sterk als in Darwin's Game. Op heel kleine
schaal kun je Wisdom of The Crowd realiseren door alleen nog open source software te gebruiken.

Hoe kunnen we ons het beste voorbereiden op de toekomst, hoe die er ook uit gaat zien?

Ik denk dat kennis de sleutel is. We hebben datageletterdheid nodig. Daarvoor hoeven we echt niet alles over data te weten. Ik weet ook niet van elk woord de betekenis, maar zolang ik weet waar ik een woordenboek kan vinden, komt het wel goed. Iedereen is de hele dag online, dus moeten we een
bepaalde basiskennis hebben over hoe internet werkt. Denk eens aan de Arabische lente: wat gebeurt er wanneer de overheid alle lijnen doorknipt? Het is goed om te weten hoe je zo'n blokkade kunt omzeilen, zelfs al wonen we in een democratisch land als Nederland. Weet je niet waar je moet
beginnen, vraag dan eens een goede journalist of expert op Twitter.

Lees ook

* Hans de Clercq: 'A handful of Apples zien we nu gebeuren'

Het scenario-onderzoek op journalistiek2025.nl

Het scenario-onderzoek op journalistiek2025.nl

Bekijk hier de vier toekomstscenario's

Bijdragen

[IMG]Dorien Vrieling, [IMG]Pieter Rebel

maandag 27 juli 2015