Uitkomsten onderzoek muurschilderingen Fort benoorden Spaarndam


02 juli 2015 - Nieuwsartikel

De schat aan muurschilderingen in Fort benoorden Spaarndam is enorm en toekomstige ontwikkelaars kunnen daar hun voordeel mee doen.

Wel moet het fort zo snel mogelijk waterdicht worden gemaakt, om verdere schade aan de schilderingen te voorkomen. Dat blijkt uit het onderzoek naar de muurschilderingen in het fort dat de provincie heeft laten uitvoeren.

Fort benoorden Spaarndam is een van de 46 forten van de Stelling van Amsterdam. Het conserveren van de vele muurschilderingen in het fort is onderdeel van de herontwikkelingsplannen. Toen de projectontwikkelaar zich terugtrok, heeft de provincie - als `siteholder' van dit provinciaal monument
en UNESCO-werelderfgoed - besloten zelf het onderzoek uit te laten voeren. Het onderzoek was gericht op het vaststellen van de cultuurhistorische waarde en conditie van de schilderingen, de fysische omstandigheden en bepaling van de urgentie voor conservering.

Vocht

Het fort is te vochtig door lekkages van het dak en de afvoerleidingen van het hemelwater. Daardoor zijn de muren waterverzadigd en de schilderingen door vocht en kalkafzetting aangetast. De onderzoekers suggereren een tijdelijke overkapping, zoals een tent-overkapping of een
golfplatenconstructie, die het fort beschermt tot een definitief herstel plaatsvindt. Een constructie die ruimte laat tussen het tijdelijke dak en het fortdak heeft volgens de onderzoekers de voorkeur boven een afdekking direct op het dak, omdat die eerste variant droging van het beton naar
buiten mogelijk maakt. Dat is beter voor de schilderingen. Deze opties moeten nog wel nader worden uitgewerkt en getoetst op haalbaarheid. De onderzoekers raden ook aan om de schilderingen langzaam te laten drogen. "Een te snelle droging met warmteblazers zal een gevaar opleveren voor de
zwakgebonden verflagen", aldus de onderzoekers.

Waardering

De onderzoekers geven ook advies over welke schilderingen volgens hen minimaal behouden moeten blijven. Voor de zogenaamde functionele en decoratieve schilderingen, zoals kamernummers en sierranden geldt dat het zichtbaar behoud van de originele schildering van minder belang is dan bij andere
schilderingen en dat deze ook later weer opnieuw kunnen worden aangebracht. Voor kamers met een hoge concentratie schilderingen die een ensemble vormen met elkaar, geldt een hoger beschermingsregime dan voor kamers met een lagere concentratie. De onderzoekers breken ook een lans voor graffiti
van de onbekende kunstenaar Joel. Dat draagt volgens de onderzoekers bij aan de gelaagdheid van de geschiedenis van het fort en graffiti uit de jaren '80 is bovendien cultuurhistorisch zeldzaam, omdat het meestal direct werd verwijderd.

Herbestemming

Gedeputeerde Joke Geldhof: "De hoeveelheid en diversiteit aan historische schilderingen en tekeningen maken dit fort uniek binnen de Stelling van Amsterdam. Dat maakt het ook aantrekkelijk voor publiek. In die zin kan de toekomstige ontwikkelaar zijn voordeel doen met de schilderingen." De
onderzoekers doen ook een aantal suggesties op dat gebied, bijvoorbeeld door de inrichting of benaming van een kamer af te stemmen op het thema van de schilderingen.

Vervolg

De provincie en het recreatieschap Spaarnwoude gaan met elkaar in gesprek over de aanbevelingen uit het onderzoek. Het onderzoek wordt ook meegenomen in de marktverkenning die Recreatie Noord-Holland op dit moment uitvoert naar de doorstart van de herontwikkeling. In september 2015 bespreekt
het algemeen bestuur van het recreatieschap de uitkomsten van deze marktverkenning en zal het bestuur ook besluiten hoe zij de doorstart van de herontwikkeling verder wil vormgeven. Inzet van het bestuur van het schap is nog steeds een vakantiepark.

Over de muurschilderingen

Rond het jaar 2000 werden de deuren van Fort Benoorden geopend, nadat het er decennia lang verlaten had bijgelegen. Tijdens herstelwerkzaamheden door vrijwilligers van de Stichting Krayenhoff kwamen vele muurschilderingen tevoorschijn. Het onderzoek is, in opdracht van de provincie, uitgevoerd
door Wijnen Cultuurhistorisch Onderzoek in samenwerking met Stichting Restauratie Atelier Limburg, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en met hulp van de fortgidsen van Stichting Krayenhoff en Stichting MEGA.

Stelling van Amsterdam

Rondom de Nederlandse hoofdstad Amsterdam ligt op een steenworp afstand een bijzondere verdedigingsring van 42 forten en 4 batterijen en een grote hoeveelheid aan dijken en sluizen: de Stelling van Amsterdam. De Stelling is aangelegd tussen 1880 en 1914 en is een ingenieus systeem waarmee het
land rondom Amsterdam ter verdediging onder water kon worden gezet. Het staat sinds 1996 op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De provincie Noord-Holland is verantwoordelijk voor dit Werelderfgoed.

* Rapportage schilderingen (pdf - 6,35 mb)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tweet
Deel